کتابخانه مجازی ادبیات

دست يافتن به فرهنگ جامع واژگان و اصطلاحات زبان فارسي ، آرزويي است كه هر فارسي زباني كه به نوعي با انديشه و كتاب سرو كار دارد در فكر خود مي پرورد ؛ و تلاش در اين راه وجهه همت بسياري از خدمتگزاران به فرهنگ و تمدن و ادبيات فارسي و ايراني است. اما اين مهم بدون حصول مقدماتي چند ميسرنمي شود ، يكي از اين مقدمات ، تاليف و تدوين واژه نامه هاي اختصاصي در رشته ها وفنون و علوم مختلف است .البته تدوین فرهنگ اختصاصی برای رشته ای خاص در زبان فارسی سابقه ای بس طولانی دارد و عمر آن کمتر از درازنای تاریخ نظم و نثر فارسی نیست، به گونه ای که یکی از قدیمی ترین کتب منثور زبان فارسی، فرهنگ اختصاصی در مفردات طب است، موسوم به الابنیه عن حقائق الادویه که در واقع توجه پیشینیان ما به این شاخه از فرهنگ نویسی را نشان می دهد.

«لُغَتِ فُرس» یا فرهنگ اسدی نام واژه‌نامه مهم و قدیمی است که اسدی طوسی شاعر سرشناس سده پنجم هجری آن را تألیف کرده‌است. اسدی در این کتاب برای شرح غالب لغات، شاهد یا شواهدی از شاعران می‌آورد. ترتیب واژه‌های این واژه‌نامه بر پایه حرف آخر آنها است. اسدی همان‌گونه که خود گفته، این کتاب را برای آن نوشت تا شاعران و نویسندگان پارسی‌زبان سرزمین‌های غربی ایران که با برخی از واژه‌های به‌کاررفته در خراسان و فرارود آشنایی نداشتند بتوانند مشکلات لغوی خود را به یاری این کتاب رفع کنند. این کتاب کهن‌ترین لغت‌نامه فارسی است که در قرن پنجم قمری تألیف گردیده است. آنچه درباره این کتاب قابل توجه است، این است که دسته‌بندی لغات در این کتاب به شیوه‌ای است که نشان می‌دهد هدف از تألیف آن راهنمایی شاعران بوده تا اگر در قافیه شعر محتاج کلمه‌ای شدند و معنی آن را ندانستند، در این کتاب بیابند و استفاده نمایند.

ادبیات فارسی دری اساساً در محورها و مراکز دربارهای بزرگ خراسان یا افغانستان رشد و انکشاف کرده است؛ چنان‌که امپراتوران این سرزمین از قبیل صفاریان در سیستان، سامانیان در بلخ و فرارود، غوریان در غور و غرجستان، غزنویان در غزنه و زابلستان و تیموریان در هرات و .... به مثابه پرورندگان اصلی زبان و ادبیات فارسی دری به غنای آن تا بدان‌جا کوشیدند که در اندک زمان پس از سده چهارم هجری در سرزمین‌های مجاور نیز این زبان فراگیر شد. در این کتاب به تاریخ ادبیات این زبان پرداخته شده است.

دانش لهجه‌شناسی بر روی سه اصل استوار است: تلفظ واژه‌ها، ادای اصوات آنها، شرح و توضیح نکات دستوری و مجموعه واژه‌های خاص یک لهجه. این کتاب اختصاص به درآمدی به مضمون لهجه‌شناسی در زبان فارسی دری دارد و در آن نمونه‌هایی از لهجه‌های این زبان نیز گردآوری شده است.