کتابخانه مجازی ادبیات

جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

ساسانیان بیش از چهارصد سال در ایران حکومت کردند. شاهنشاهان با فر و جاه این سلسله، در بسط فرهنگ و علوم و توسعه عمران و آبادی و ساختن پلها و بستن سدها و احداث شهرها و کوشش فراوان و مساعی زیادی مبذول داشتند. اطلاعات موثقی که از روزگاران به ما رسیده است نشان می دهد که هریک از پادشاهان ساسانی به احداث یک یا چند شهر مبادرت کرده اند. مهمترین مرکز علمی عصر ساسانیان شهر جندی شاپور در خوزستان بود که بنابه فرمان شاپور اول بوسیله اسیران رومی ساخته شد در این شهر به دستور خسرو اول انوشیروان دانشگاه بزرگ و باشکوهی تاسیس شد که در آنجا علم طب و فلسفه و ادبیات و ریاضیات و نجوم آموخته می شد و دانشمندان سریانی و هندی و زرتشتی در این موسسه و بیمارستان ضمیمه آن به خدمت اشتغال داشتند. نگارنده درصدد برآمد که تاریخچه این شهر باستانی و دانشگاه معروف آن را با استفاده از ماخذ و منابع موثق تالیف کند تا بدین وسیله یادی از خدمات نیاکان ما در زمینه نشر فرهنگ و علوم در عصر باستان شده باشد

این کتاب دربرگیرنده ده نوشتار درباره تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران است. عناوین نوشتارها بدین قرار است: نظامیه لغداد بزرگ‌ترین دانشگاه عصر سلجوقیان، بیت الحکمه بغداد بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز تحقیقات ادبی و علمی در عصر عباسیان، نهضت علمی و ادبی ایران در روزگار خسرو انوشیروان، نهضت های سیاسی و اجتماعی ایران در عصر امویان و عباسیان، نهضت شعوبیه و نتایج سیاسی و اجتماعی آن، نظری به تاریخ و روابط عیلام با همسایگان، سخنی چند در ماجرای زندگی منصور مظفری ممدوح خواجه حافظ شیرازی، آیین شاهنشاهی هخامنشی و ادامه آن در طول تاریخ ایران، ویژگی‌های تمدن و فرهنگ ایران باستان و تأثیر آن در جهان، سخنی چند درباره مراسم تاج‌گذاری شاهنشاهان نامی ایران باستان.