نویسنده در این كتاب به تحلیل مختصری از اوضاع اجتماعی ایران در زمان قاجاریه اشاره دارد. سپس به شهادت جانگداز میرزا آقاخان كرمانی، شیخ احمد روحی و میرزا حسن خان خبیرالملك كه در زمان ناصرالدین شاه و در راه آزادی ملت ایران تلاش میكردند و سرانجام در این راه به شهادت رسیدند، اشاره میكند.
معرفی و شرح حال مشاهیری که از 5500 سال به این طرف بر صحنه تاریخ آدمی پدیدار گشته اند. رفتار و گفتار فرزانگان ، سراسر، حكمت آميز و براي همگان ، درس آموز است. اين كردارها و رفتار ها ، از آنان سيمايي پر فروغ ساخته است كه چونان مشعلي فروزان مسير علم و زندگي را نورباران مي كند. سرگذشت دل نشين اين فرزانگي ها در كتاب هاي مختلف به صورت پراكنده آمده است ؛ از اين رو ، تدوين ، دسته بندي و گلچين كردن آنها ضروتي است كه امر مطالعه را براي مشتاقان آسان مي سازد.
معرّفی مفاخر و شناخت شخصیتهای هر جامعه، نشاندهنده اعتلای فرهنگی آن جامعه است. از طرفی توجّه به موفقیّتهای بزرگمردان این مرز و بوم، چراغ راه و مشوِّق آیندگان است که گفتهاند: «ره چنان رو، که رهروان رفتند. در دوره قاجاریه علاوه بر القاب اختصاصی که به افراد مهم و شاخص اعطا میشد، شاهزادگان، درباریان، رجال سیاسی و کارگزاران عالیرتبه دولت ملقب به القابی با پسوند «السلطان»، «السلطنه»، «الدوله»، «الملک»، و «الممالک» بودند. این پسوندها از نظر اهمیت و ارزش در مراتب مختلفی قرار داشتند. در میان مضافها، نامهایی چون «آصف»، «مشیر»، «مجد»، «ظهیر»، «رکن»، «اعتماد»، «امین»، «شجاع»، «شعاع» و «حشمت» اهمیت بیشتری داشتند اما نحوه ترکیب مضاف با مضافالیه در درجه و مرتبه لقب موثر بود. مثلا لقب نصرالله خان نائینی از مصباح الملک به مشیرالملک و سرانحام به مشیرالدوله ارتقا یافت و این نشاندهنده برتری «مشیر» بر «مصباح» و «الدوله» بر «الملک» بود. همچنین عامل دیگری که در مرتبه و درجه لقب تاثیر داشت، شان و منزلت صاحب لقب بود. در این دوره علاوه بر القاب، کاربرد عناوینی چون «نواب» و «جناب» نیز مرسوم بود. عنوان «نواب» و واژه «والا» برای شاهزادگان و عنوان «جناب» به وزرا اختصاص داشت. «جناب» هم مانند القاب توصیفی طرفداران زیادی داشته و حتی عدهای برای دریافت آن پیشکشهایی به شاه تقدیم میکردند. عناوین «نواب» و «جناب» با واژههایی چون «اشرف»، «اعظم»، «ارفع»، «امجد» و «مستطاب» به کار میرفت اما گاهی واژه «اشرف» به تنهایی برای بعضی از رجال و بزرگان لقب محسوب میشد. «پرنس» نیز مانند دو عنوان «جناب» و «آلتس» مخصوص رجال درجه اول بود و بعضی آن را لقب میپنداشتند. علاوه بر القابی که متناسب با شان و منزلت افراد به آنها اعطا میشد، القاب دیگری نیز که از مشاغل و مناصب افراد منتزع میشد، مورد استفاده قرار میگرفتند مثل مستوفی الممالک (برای رییس مستوفیان)، معیرالممالک (برای رییس خزانهداری)، منشیالممالک (صاحب دیوان)، ملک الشعرا، ملکالمتکلمین و... ...ناصر الدین شاه در ورق اول این سفر نامه به خط خود نوشته است: «اخبار سفر شما در رکاب برای این بود که اینجا بیکار بود. خیال کردیم در خراسان وآن طرف ها احتمال داده اند خدمت حضرت لزوما حکم شود که متصدی بشود والبته در این سفر بی کار نباید بماند و نخواهم گذاشت که سفر شما بی ثمر بشود ، اما حال چیزی نگوید که شهرت بی جا بکند و اسباب اخلال فراهم بیاورد» خوشبختانه بنابر گفته مصحح کتاب نسخه سفرنامه ، اگرچه به خط دو خوش نویس است ، ولی امین لشکر خود آن را دیده و در آن اضافات و اصلاحاتی کرده است .در این سفرنامه آنچه بیشتر می تواند قابل توجه باشد ،عبارت است از: اطلاعات درباره شهرهای خراسان ومعرفی اشخاص محلی اطلاعات سیاسی و مرزی و درباره سرحدات و آخال و حرکت روسها اطلاعات درباره خلقیات و حالات رجال همراه . اطلاعات درباره طرز سفر خورد و خوراک اطلاعات جغرافیایی و قومشناسی ذرباره راهها ، ساختمانها ، شهر ها ،آبادیها ، طوایف و اقوام سر راه
عبدالعزیز بن محمد نسفی از عرفای برجسته سده هفتم هجری بود. او که از پیروان تحقیق علمی در مسائل مربوط به عقاید و تصوف به شمار می آید، بر فلسفه اسلامی نیز تاثیر بسیاری گذاشت. برخی از تالیفات او عبارتند از کشف الحقایق، الانسان الکامل (مجموعه رسائل)، مقصد الاقصی، زبدة الحقایق و منازل السائرین. نسفی در زبدة الحقایق به بیان عالم کبیر و عالم صغیر می پردازد. در کتاب پیش رو، پس از مقدمه و مطالبی درباره نسفی و تصوف، صوفیان و حکومتها مورد بحث قرار گرفته اند. سپس مطالبی در رابطه با متن کتاب زبدة الحقایق، فهرست کلی متن، متن اصلی در دو باب و تعلیقات مربوط به آن گنجانده شده است. این کتاب با تصحیح، مقدمه و تعلیقات حق وردی ناصری در سال 1363 و توسط انتشارات کتابخانه طهوری در دسترس عموم قرار گرفت.
در بازدیدی شتابزده از نمایشگاه اخیر کتاب، توفیق خرید چند کتاب حاصل آمد، از جمله کتابی به نام زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، تألیف حسن مرسلوند در 458 صفحه بعلاوه 12 صفحه تصویر در پایان کتاب، به قیمت 340 تومان، از انتشارات نشر الهام که تاریخ نشر آن 1369 است. این کتاب جلد اول از مجموعهای است که علیالظاهر 7 جلد دیگر تتمه دارد. که نشر بقیه بر عهده آینده است. جلد حاضر شرح احوال رجال و مشاهیری است که نام خانوادگی آنان با حروف «آ» یا «الف» آغاز میشود.