زنان درکشورهاي عربي، در دهههاي اول قرن نوزدهم ميلادي، از نظر برخورداري از حقوق اجتماعي، جايگاه مناسبي نداشتند. شاعران سرزمينهاي عربي، همگام با ساير روشنفکران، کوشيدند تا براي دفاع از حقوق فردي و اجتماعي زنان در جوامع عربي، از شعر به عنوان ابزاري تاثيرگذار و فراگير بهره ببرند. بنابراين، زن و موضوعاتي مانند اعطاي آزادي به او و لزوم فراهم آوردن زمينه علم آموزي براي اين قشر، از مهمترين درونمايههاي شعر نوين عربي قرار گرفت. پرسشهايي مانند اين که «زن» در شعر نوين عربي، از چه جايگاه و منزلتي برخوردار بوده است و شاعران چگونه در بيان حقوق اجتماعي و فردي زنان احساسات خويش را بروز دادهاند يکي از موضوعات مهم در مطالعات شعر شناسي در ادبيات نوين عربي است که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. در اين نوشته، با گذري بر وضعيت زنان در جوامع عربي و غربي در قرون اخير و طرح ديدگاههايي پيرامون حقوق زنان، با تحليل نمونههايي از سرودههاي شاعران نامدار عرب در دوره معاصر، به بحث در اين زمينه ميپردازيم. شاعران مورد نظر، توانستند با بهرهگيري از ظرفيتهاي شعري ونيروي تاثيرگذار آن، نقش برجستهاي در شناساندن جايگاه واقعي زنان به جوامع عربي ايفا کردهاند.
فرهنگ اصطلاحات حقوقی فارسی – فرانسه که جلد یکم آن اکنون منتشر می شود. برای آماده کردن دایره المعارف تمام مقررات قانونی کشور در زمان های گوناگون یاری می کند. برای آماده کردن دائره المعارف، تمام مقررات قانونی کشور، مثل آیین نامه، اساسنامه، تصویبنامه، قوانین تمام دوره های قانون گذاری، رویه قضایی، عهدنامه ها و کتاب های حقوقی به کار رفته اند برگه تهیه شده است. در این فرهنگ حقوقی تمام واژه ها و اصطلاحاتی که برای تنظیم دایره المعارف استخراج شده است به کار نرفته است، بلکه از قریب پنجاه هزار واژه و اصطلاح برای نوشتن این فرهنگ استفاده می شود. به این دلیل که محققان دایره المعارف و فرهنگ تا این حد را برای تنظیم این فرهنگ کافی دانسته اند و با این حال واقعیت این است که قلمرو این فرهنگ گسترده تر از نام آن است. به زبان دیگر در این فرهنگ تنها واژه ها و اصطلاحات حقوقی ضبط نشده است بلکه بسیاری از واژه ها و اصطلاحات علوم اداری، علم اقتصاد و علم سیاست نیز در این فرهنگ به چشم می خورد. به این دلیل ساده که مرزبندی دقیق میان قلمرو هریک از شاخه های دانش های علوم اجتماعی دشوار است. انتخاب موضوع این نخستین تالیف اتفاقی نبوده بلکه عمدی است: ریشه تقریبا تمام مقررات حقوقی امروز ایران را باید در زبان فرانسه جست. به بیان دیگر مقررات حقوقی امروز ایران را باید در زبان فرانسه جست. به بیان دیگر مقررات حقوقی ما ترجمه و اقتباس از مقررات حقوقی فرانسه است. ترجمه بسیاری از این واژه ها و اصطلاحات یکنواخت نیست و در برابر یک واژه و اصطلاح زبان فرانسه حقوقدان ما واژه ها و اصطلاحات گوناگونی را در ترجمه به کار برده اند و به همان صورت وارد مقررات رسمی شده است....
این کتاب کار نیمهتمام و ارزشمند عبدالحمید ابوالحمد است که اگرچه به صورت کامل ارائه نشد اما در همان مقداری که در دسترس است، کار علمی درخور توجه و قابل تقدیر است و مرجع استفاده ی دانشجویان و پژوهشگران.
نقد ادبی که شاخهای از ادبیات بهشمار میآید، دانشی است که به شرح ارزیابی و داوری پیرامون آثار ادبی میپردازد. ادب عربی از دیرباز با نوعی «نقد ادبی» آمیخته بوده است. در این میان «تاریخ ادب قدیم عرب» به جهت داشتن پیشینهای گرانقدر، سرشار از معلومات و دانستنیهای ادبی و انتقادی است. ابن سلام از راویان و منتقدان قدیم عرب است که با نوشتن کتاب «طبقات الشعراء» تاریخ ادبیاتنویسی و نقد ادبی را در ادب عربی پایهریزی نمود. او در کتاب خود استفاده از روش طبقهبندی، بیان اصل و نسب شاعران، بیان ویژگیهای اخلاقی و شخصیتی آنان و نقد و بررسی اشعار را مورد توجه قرار داده است. مهمترین نکته در طبقاتالشعراء، بکارگیری شیوههای گوناگون در نقد اشعار است که میتوان از شیوههای زیر نام ببرید: 1. مقایسه شاعر با شاعران هم طبقه او. 2. مقایسه شاعر با شاعران شهر و منطقه او. 3. برتری دادن شاعر بر شاعران یک دوره. 4. برتری دادن شاعر به جهت استفاده نیکو از یک صنعت بلاغی. 5. برتری دادن شاعر به جهت داشتن استعداد شعری. 6. ستودن شاعر به جهت داشتن استعداد شعری. 7. گزینش و برتری دادن قصیدهای از شاعر. این روشها گرچه ریشه در نقد ادبی دوره جاهلی و اموی دارد، ولی مورد استقبال منتقدان دورههای پس از ابن سلام نیز قرار گرفت و باید اعتراف نمود که برخی از اصول آن، در دوره معاصر همچنان کاربرد بسیاری دارد.
نمايشنامههاي توفيق الحکيم، پدر نمايشنامهنويسي عرب، افزون بر اينکه از ژرفترين مضامين انساني برخوردار است، در قالب زيبايي هم نوشته شده است. وي با بهرهگيري از عناصري مانند گفت و گو، اسطوره، طنز، اقتباس از داستانهاي قرآني و آوردن نثري موزون و روان، کوشش کرده است تا نمايشنامههاي خود را به شکلي دلنشين و جذاب ارایه کند. طبعا شناخت بيشتر از سبک ادبي ايشان، ميتواند براي دستيابي به فهم بهتر مضامين نمايشنامههاي او به خوانندگان کمک کند. براي آمادهسازي اين مقاله، نمايشنامههاي توفيق الحکيم مورد مطالعه قرار گرفت، سپس ويژگيهاي سبکشناسي هريک، در انتقال محتوي و تاثيرگذاري بر خوانندگان استخراج شد و در پايان بررسي با جمعبندي و تحليل آن ويژگيها، سبک ادبي و بياني ايشان در نگارش نمايشنامهها، روشن گرديد.