کتاب عارف نامی بایزید بسطامی شمال این عناوین است: بحثی در معنی و مفهوم تصوف، بایزید بسطامی، برخی از اقوال بایزید بسطامی، معاصران بایزید، جغرافیای تاریخی قومس و بسطام، آثار باستانی بسطام، توضیحات و استدراکات. نویسنده کتاب اقبال یغمایی است و در اسل 1367 توسط انتشارات توس چاپ شده است.
در این مجموعه که در دو جلد انتشار می یابد مقاله های فارسی میرزا فتحعلی آخوندزاده را که استاد حمید محمدزاده آکادمیسین آکادمی علوم آذربایجان شوروی گرد آورده چاپ می کنیم، در جلد اول مقاله های ادبی و در جلد دوم گفتارهای فلسفی آخوندزاده را دنبال هم چیدیم. به پایان جلد اول نیز ترجمه گفتاری را از "تاریخ ادبیات آذربایجان" پیرامون زندگی و تحلیل مقالات ادبی و هنری آخوندزاده افزودیم. نویسنده این مقاله ها و نوشته ها یعنی میرزا فتحعلی ؟آخوندزاده چهره برجسته تاریخ اندیشه اجتماعی، فلسفی و هنری کشورهای اسلامی در سده گذشته است. این فیلسوف که تاثیر و نقش عظیمی در پیدایی ادبیات مترقی دوران انقلاب مشروطه کشور ما داشت، سرجنبان جنبش فرهنگی در کشورهای اسلامی به شمار می رود.
در روزهای شانزدهم و هفدهم بهمنماه 1351، یعنی حدود 47 سال قبل، در کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران بهمنظور تجلیل از خدمات میرزا تقیخان امیرکبیر، مجلسی برای بررسی افکار و احوال وی همراه با نمایشگاه عکس، کتاب و روزنامههای آن روزگاران تشکیل شد. در این مجلس 12 نفر از استادان دانشگاه و محققان عالیقدر، پیرامون شرح احوال زندگی امیر، وضعیت دارالفنون و چگونگی تأسیس آن، و سایر مطالب در همین ارتباط بیاناتی ایراد کردند که متن این سخنرانیها به سعی و تلاش آقای قدرتالله روشنی زعفرانلو تدوین و توسط «انتشارات کتابخانة مرکزی دانشگاه» در سال 1354 به زیور طبع آراسته شد. درباره امیرکبیر که زمان او را چه بسا بتوان از مهمترین و اثرگزارترین دورانهای تاریخی ایران گمان برد، کتابها و مقالات بسیاری تألیف شده و در دسترس پژوهندگان فارسی زبان قرار گرفته است. صد و شصت و سه سال پیش یکی از شایستهترین مردان نامآور تاریخ ایران، بر اثر توطئه بیگانگان کشته شد و دوره درخشانی که با صدارت او آغاز شده بود، رو به افول و خاموشی گذاشت. قتل میرزا تقیخان امیرکبیر بی گمان ضربهای بر پیکر تاریخ ایران بود. کسانی که با تاریخ ایران آشنایند میدانند که امیرکبیر دوران کودکی را در خانواده قائم مقام به شاگردی سپری کرد. داستان معروف فرا گرفتن درس هنگام خدمت به فرزندان قائم مقام، که بارها در منابع به آن اشاره شده، مربوط به همان ایامی است که به خانه شاگردی مشغول بوده است. «گویند که امیر در کودکی که ناهار اولاد قائم مقام را میآورد، در حجره معلمشان ایستاده، پای بازبردن ظروف، آنچه معلم به آنها میآموخت، او فرا میگرفت تا روزی قائم مقام به آزمایش پسرانش آمده، هر چه از آنها پرسید ندانستند. امیر جواب میداد. قائم مقام پرسید تقی تو کجا درس خواندهای؟ عرض نمود روزها که غذای آقازادهها را آورده، ایستاده، میشنیدم. قائم مقام انعامی به او داد. او نگرفت و گریه کرد. بدو فرمود چه میخواهی؟ عرض کرد: به معلم امر فرمایید درسی را که به آقازادهها میدهد به من هم بیاموزد. قائم مقام را دل سوخته، معلم را فرمود تا به او نیز میآموخت.» امیرکبیر دست پرورده قائم مقام بود و به سبب ویژگیهای برجسته شخصیتیاش در تاریخ دولتهای ایران خوش درخشید. «واتسون»، نویسنده انگلیسی، درباره امیر مطالبی گفته که برازنده اوست: «در میان همه رجال اخیر مشرق زمین و زمامدارن ایران، که نامشان ثبت تاریخ جدید است، میرزا تقیخان امیرنظام بیهمتاست، به حقیقت سزاوار است که به عنوان اشرف مخلوقات بهشمار آید، بزرگوار مردی بود.»
بزرگمهر، حکیمی بزرگ و دانایی روشندل و بسیاردان بوده است؛ از اینرو بهتحقیق خواندن شرححال و اندیشیدن به اندیشه و گفتارهای بلندش و کردار ستودهاش، سودها دارد. این کتاب در احوال و گفتارهای حکیمانه اوست، آمیخته به داستانهایی لطیف و شیرین.
مجاهدات و سرگذشت این سردار سختکوش خاصه پایان دردناک زندگیش که در جوانی فدای غدر و مکر منصور دومین خلیفه عباسی شد در هالهای از افسانههای قهرمانی قرار گرفته، و به صورت سرداری تاریخی و نیمه افسانهای درآمده است. در بیشتر داستانهای شبیه ابومسلم نامه وقتی دستهای از دلیران در تنگنا میافتند و از رهایی ناامید میشوند در انتظارند که امری خارقالعاده شبیه به معجزه به وقوع بپیوندد و از خطر خلاص یابند اما در ابومسلمنامه از دیو و غول و جن و جادوگر و شکستن طلسم و از این چیزها اثر و خبر نیست، همه کارهای خطیر که پشت دشمنان کوچک و بزرگ ابومسلم و یارانش را شکسته و مایه نگونساری خلیفه و عاملانش شده دلیری و همت و تدبیر ایشان است. شیوه نگارش ابومسلمنامه ابوطاهر طرطوسی ساده و روان و عامیانه است بدان سان که مردمان باهم سخن میگویند. اما چندان سست و بیمایه نیست که ملالافزا باشد. ظاهرا نخستین داستان قهرمانی است که بدین شیوه نگارش یافته و چون در نظر مردمان مقبول افتاده بعدها خاصه در زمان صفویان بر آن سیاق کتابها پرداختهاند. ابومسلمنامه هم داستانی حماسی است هم بیانگر بسیاری آداب و رسوم و حرفتها و چگونگی زندگی مردم در آن دوران. مثلا در برخی جاها اسباب جنگ جنگاوران آن زمان و چگونگی به کار بردن آنها، طرز صفآرایی دو دشمن، وضع در حصار گرفتن و قلعهگیری، و بسیار چیزهای دیگر.