آثار «دکتر محمد معین»، به منزلۀ یک ادیب، در درجۀ نخست از لحاظ دقت اهمیت دارد. اهمیت دیگر آثار او این است که وی برای اولینبار تحقیق در متون فارسی را از صورت ساده عادی بیرون کشید و آن را با اصول زبانشناسی و تحقیق در مسائل مربوط به فرهنگ ایران همراه کرد. در مجلد دوم از «مجموعه مقالات دکتر محمد معین» نیز مقالاتی از وی تحت برخی از این عناوین به چاپ رسیده است: «فن آموزش در دبستانها»، «عبارتی از قابوسنامه»، «سوگندنامۀ عیلامی»، «رسالۀ نوروز و سی ماه»، «آیینۀ اسکندر»، «زلف و زلفین» و «هورقلیا». مقالات این مجلد نیز همانند جلد پیشین به ترتیب تاریخی تنظیم شدهاند.
کتاب متضمن چهل مقاله در حوزه ادبیات، تاریخ، فرهنگ فارسی، علوم، طب و مانند آن است که به اهتمام دایرهالمعارف ایرانشناسی فراهم آمده است .در بخش ضمیمه نیز گفت و گویی با پروفسور سید حسن امین درباره فعالیت علمی وی و چگونگی تدوین دایرهالمعارف ایرانشناسی، صورت گرفته است .برخی از مقالات این مجموعه عبارتاند از" :لزوم بررسی ادبیات امروز ایران/ محمد استعلامی"، "آینده جهان/ کاظم امیدوار"و "نقدی بر فهرست فارسی (ایرج افشار)/ سید حسن امین"، "نکتهای از تاریخ بیهقی/ باستانی پاریزی"، "خواجوی کرمانی/ حسین بهزادی اندوهجردی"، "نقش اندیشه در هویت ایران/ محمد پارسا"، "شعر جاودانی/ مهدی حمیدی شیرازی"، "بداهه نوازی/ همایون خرم"، "تاثیر تمدن ایران در عرب و اسلام/ عباس خلیلی"، "آذربایجان بخشی از ایران است/ عنایتالله رضا"، "شعر در آثار بازمانده زبان فارسی باستان/ جمال رضایی"، "کیفیت تحولات ابدی/ ضیاءالدین سجادی"، "آرتروز/ محمد فرجاد"، "جرمشناسی/ مهدی کینیا"، "قلمرو طنز/ جواد مجابی "و "خط، کتیبه و مجسمه/ رکنالدین همایون فرخ ."
کتاب حاضر ویژه کنگره جهانی بزرگداشت خواجوی کرمانی است که در سال 1370 منتشر شده است. بعضی از عناوین این کتاب عبارتست از: طرز سخن خواجو از حسن انوری؛ عرفان خواجو از اسماعیل حاکمی؛ خواجو نخلبند سخن از میرجلال الدین کزاری؛ نوآوری خواجو در اوزان عروضی از تقی وحیدیان کامیار؛ پی ریز غزل قرن هشتم از محمود عبادیان؛ جایگاه مستقل شعر خواجو از محمد روشن؛ خواجو در آثار دیگران.
حق بزرگی که دکتر «محمد معین» بر ادب امروز ایران دارد، به خاطر فرهنگ پرارج اوست. معلم، محقق و لغتنویس، سه بعد عمدۀ شخصیت دکتر معین را تشکیل میدهد. برجستهترین کارهای وی در زمینۀ لغتشناسی و دستور بوده است. مجموعۀ حاضر، شامل 26 مقاله از وی است که به ترتیب تاریخ تنظیم شدهاند. این مقالات از سال 1318 در مجلات به چاپ رسیده است. برخی از عناوین مقالات عبارتاند از: «حافظ شیرینسخن»، «دانش»، «جنش نوروز»، «یک رسم باستانی»، «عبارتی از سفرنامۀ ناصرخسرو»، «جام جهاننما» و «حکمت اشراق و فرهنگ ایران».
این کتاب، اثری تحقیقی در زمینه شناخت احوال و افکار حافظ فرزانه و زمانه او، به قلم زندهیاد دکتر محمد معین میباشد. کتاب در سه جزء نگاشته شده است. بهره یکم کتاب شامل سه نوشتار میباشد: سبب تالیف کتاب، چگونه ترجمه احوال و شراح افکار و آثار شاعری را باید نگاشت؟، راه تدوین ابواب کتاب از نوشتارهای این بخش میباشد. عنوان بهره دوم کتاب نابغه ادب میباشد. بهره سوم کتاب با عنوان عصر حافظ به چهار نوشتار در شرح اوضاع زمانه حافظ پرداخته است. اوضاع ایران در عصر حافظ، اوضاع فارس در عصر حافظ، ادبیات و علوم در عصر حافظ، اخلاق و سیر در عصر حافظ از نوشتار های این بخش میباشد. جزء دوم کتاب با عنوان دوره زندگانی شاعر، مشتمل بر هفده بهره میباشد.