پیرامون ترجمه مجموعهای است شامل دو مقاله مفصل در باب ترجمه که در سال 1355 در مجله فرهنگ و زندگی به چاپ رسیدهاند. در این مقالات، تاثیر ترجمه و گرایشهای مختلف آن بر زبان فارسی، ترجمه اصطلاحات ادبی، علمی و عامیانه و همچنین وضعیت ترجمه در نیم سده اخیر مورد بررسی قرار میگیرند. کتاب حاضر بخشی از مجموعهای یکصد و پنجاه جلدی است که دربردارنده گزیده مقالات دوره های کامل مجلات فرهنگ و زندگی، رودکی و هنر و مردم خواهند بود. این مجلات در شاخههای مختلف علوم انسانی از جمله هنر، سیاست، فرهنگ، تاریخ، ادبیات، علوم اجتماعی و جز اینها منتشر میشوند که به ترتیب در اختیار پژوهندگان و علاقمندان قرار خواهند گرفت. هدف از انتشار دوباره این مقالات، آشنایی نسل جوان ایرانی با گوشههایی از افکار نویسندگان معاصر ایران و جهان در حوزه فرهنگ و هنر است.
پروفسور فضل الله رضا در مورد کتاب می گویند: بخشی از مقالات و سخنرانی های فرهنگی پراکنده من در این کتاب فراهم آمده است. این مقالات در سالهای دور از هم نوشته شده، و بیشتر آن در نیم قرن گذشته در مجلات و مطبوعات ایران به چاپ رسیده است. به هنگام خواندن هر مقالت، اگر تاریخ و جو زمان و مناسبت نگارش یا گفتار ملحوظ ذهن خواننده قرار گیرد نکته ها آشکارتر می گردد.این کتاب هدیه ناچیزی است از برون مرز به همه پارسی زبانان در لایه های سخنان فرهنگی و شعر و ادب که بسیاری از خوانندگان خود ان گونه مضامین را به از من می شناسند یک پیام معنوی که جان کلام است پیام گرم آشناسی و همدلی ایرانیان جهان و آرزوی سرفرازی و پیروزمندی ایشان و پایندگی فرهنگ ایران. بیان شوق و ارادت نگارنده که از راه دور به گوش دل خوانندگان می رسد همان است که همه در دل داریم و قلم فاخر آن نویسنده توانا به زیبایی و ایجاز خوش رقم زده است: ایران را از یاد نبریم. در این زمان فرهنگ ما همتای سند هویت و منشور استقلال ماست...
در جلد دوم از مجموعه "نخلبند شعرا "که شامل مجموعه مقالات کنگره جهانی بزرگداشت خواجوی کرمانی است 42مقاله جمع آمده که مشخصات پارهای از آنها بدین قرار است" :نقد و تحلیلی بر همای و همایون خواجو/ سید محمود طباطبایی"، "پیریز غزل قرن هشتم/ محمود عبادیان"، "اسطوره به روایت خواجوی کرمانی/ کتایون مزداپور"، "تقابل زبان شناختی عناصر صوری و محتوای در سبک خواجو/ مهرانگیز نوبهار"، "مروری بر غزلهای حضریات صنایع الکمال/ عبدالوهاب نورانی وصال"، "مسافرتهای خواجو/ سعید نیاز کرمانی "و "خواجوی کرمانی و چین/ هوی جانگ ."
در گلستان خیال حافظ، تحلیل تشبیهات و استعارات اشعار خواجه همراه مقدمهای مفصل درباره نقد ادبی است. کتاب حاضر با عنوان "در گلستان خیال حافظ" با "تشبیهات و استعارات در دیوان حافظ" یکی از نمودارهای ممتازیست که با توجه به اصول معانی و بیان پارسی، از تصفح و تفحص دیوان فاخر و شاعر بزرگ ایران حافظ شیرازی تهیه و تدوین کرده است و به نفقه بنیاد نیکوکاری طبع و نشر میشود و میتوان آن را طلیعه و طلایه تدوین و تالیف کتاب معانی و بیان پارسی دانست که باید، با همین روش علمی و تحقیقی تهیه شود و به چاپ برسد. مقدمه مفصل و مستدلی که بر این کتاب نوشتهاند هرچند بعضی قسمتها و نظریه های آن مورد قبول ما نیست و یا الاقل درخور بحث و نقد است، ولی نحوه تفکر و تعقل و تخیل ایشان را در مباحث ادبی و بخصوص قلمرو پهناور و بیکران شعر پارسی نشان میدهد و آشکارا میرساند که این استاد، در مباحث مختلف فن دارای رای صائب و نظر ثاقب و استقلال فکر و انشاء حکم و اظهار عقیده است و خود را در قالب تعبد محض و تقلید صرف، محصور نمیسازد و مرغ اندیشهاش در تنگنای قفس خوانده ها و نوشته های دیگران نمیماند و افقی بلند و باز فضائی فراخ و ممتاز میطلبد.
نگارنده در این کتاب ضمن برخورداری از نقدهای غرب و شرق، خود به یک تفکر ادبی خاص دست یافته است و در پایان به این نتیجه رسیده که این کتاب باید خلاصهای از همه مسائل نقد شرق و غرب به همراه نظریات شخصی خودش باشد و در این کتاب کوشیده تا مسئله جامعیت و ابتکار را مراعات کند و اینکه کتاب دایرةالمعارفی باشد از همه مسائلی ادبی ایران و فرنگ. در جلد نخست به این مسائل پرداخته شده است: دشواریهای نقد ادبی، روش نقد ادبی، اقسام نقد، نقد موضوع و ماده شعر و ادبیات، نقد صورت شعر و ادبیات، قالبهای ادبی، شعر و هنر قدیم و جدید، شعر اروپا و شعر ایران، نوآوری و سنتگرایی، نقد ناسالم و فریبکارانه، درباره رموز شعر و شاعری، درباره ادبیات معاصر، درباره واژگان شعر. در جلد دوم نیز این مباحث مطرح شده است: فنون بلاغت، سبک و سبکشناسی، سبکهای ادواری یا مکتبهای ادبی.