همه نیازها و سودهای سیاسی و اجتماعی و اقتصادی ما، ریشه در این مایه های فرهنگی دارند. و وارونه پنداشت آنها، فرهنگ ما رونوشت تاریخ ما نیست. پیشینه فرهنگی، غیر از سنت فرهنگی است. چه بسا فرهنگ، علیرغم تاریخ، بالیده است. اسطوره های مردمی ما، فرهنگ بسیار عالی علیرغم تاریخ سیاسی و دینی و نظامی ما فراهم آورده است. فرهنگ سیاسی ما را، حکومتمداران فراهم نیاورده اند، بلکه مردم ما، همان مردمی که اکنون از پژوهندگان و روشنفکران، بخود رها ساخته شده اند. و نوروز جمشیدی نیز، یکی از بزرگترین ستونهای این بنای فرهنگ سیاسی است...
نویسنده در این کتاب کوشیده که به داستان پیدایش نوروز با دیدی نوین نگریسته و با بررسی در متنهای کهن که سخنانی درباره نوروز در آنها یاد شده است، بنیاد راستین و انگیزه برپاداشتن آن را از میان نوشتهها و افسانهها بیرون کشیده و نیز همبستگی آن را با بنیادنهادن کاخهای شهر آیین تخت جمشید در فارس و کارهای داریوش بزرگ در این زمینه روشن سازد و چون شاهنامه فردوسی یکی از کهنترین و نخستین منابعی است که میان داستانهای آن از نوروز و جمشیده سخن رفته است، از اینرو در نخستین گام از آن گفتگو شده و سپس به نوشتههای دیگر پرداخته شده است.
نوروز بزرگترین آغاز است؛ آغاز رویش و بالندگی. مروری بر باورهای مردم جهان درباره نوروز، نمایانگر آن است که ملتها و اقوام گوناگون به افتخار بیداری طبیعت و آغاز فصل بهار که جشن بزرگ آریاییان است، آن را جشن میگیرند. این کتاب به قضایا و مسائل طبیعی و اجتماعی درباره نوروز میپردازد. از جمله اینکه نوروز را چرا جشن میگیرند و نوروز چیست و همچنین در این کتاب به جشنهای نوروز در کشورهای مختلف پرداخته شده است. از جمله مطالب مورد توجه در این کتاب بحث نوروز در شعر است.
کتاب پژوهشی در شاهنامه، بخش دوم از داستان سام و زال، نخستین تجربیات دینی در فرهنگ ایران است که توسط منوچهر جمالی نگاشته شده است
زندهیاد منوچهر جمالی از جمله پرکارترین و برجستهترین پژوهشگران ایرانی است که در دهههای اخیر کتاب، رساله و نوشتههای گوناگون در زمینههای: فرهنگ ایرانی، فلسفه، تاریخ، زبانشناسی، تأویل و تفسیر متون شاهنامه، بندهشن، اوستا، اندیشهها و آثار خیام، عطار، مولانا، صائب تبریزی و ... به رشته تحریر کشیده است. گستردگی اندیشه، غنای کاربردی واژهها، گشودگی مرزهای تبیین و استدلال، تجسم و تصور در شناخت گسترده و بازآفرینی فرهنگ مهری و مردمی ایران، صراحت و شفافیتهای کلام، درهمآمیختگی فرزانگی و خردمندی با دلیری و بیباکی در بیان اندیشهها از ویژگیهای منوچهر جمالی است. این کتاب متن سخنرانی او در سال 1995 در کلن است که در آن به مطالبی چون کیومرث و هوشنگ، فردوسی درباره دین چه میاندیشد؟ چرا شاهنامه با داستان کیومرث و هوشنگ آغاز میشود و .... پرداخته است.