کتابخانه مجازی ادبیات

در آسمان معرفت (تذکره اوحدی از عالمان ربانی)، اثر حسن حسن‌زاده آملی مشتمل بر شرح زندگی علمی دوازده تن از علمای اسلامی است که در دوازده فصل تدوین گردیده است. 1375ش. ذیل نام هر شخصیت، اطلاعات زیر به چشم می‌خورد: شرحی کوتاه از دوران کودکی، تحصیلات، ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی، عبادات، تألیفات و نوشته‌ها، استادان و شاگردان.

موضوع این کتاب تذکره مانندی است در جهت معرفی شعر و شاعران لرستانی تالیف اسفندیار غضنفری امرائی که در سال 1364 منتشر شده است.

بحث آغازین کتاب درباره "عشق "است که از آن به مثابه موهبت الهی و دست مایه عرفان یاد شده است .در پی آن، دیدگاه‌های فلاسفه یونان کهن، نیز روان شناسان و عارفان نام‌آور پس از اسلام همچون حلاج، بایزید، احمد غزالی، و عین القضات در خصوص عشق تحلیل می‌شود .مبحث بعدی کتاب درباره شناخت منابع شرقی و غربی عرفان است و از این رهگذر، مسیر آن از بودا و زردتشت تا افلاطون و پلوتن و حکمای اسکندریه، همچنین عرفان یهودی و مسیحی و ماندایی به تفصیل پی گرفته شده است .در بخش مربوط به "تصوف اسلامی "شکل‌گیری آن در قرن دوم هجری شرح و تحلیل شده افزون بر آن، فرق میان عرفان و تصوف، سیر تصوف از آن هنگام تا قرن نهم هجری (دوران کمال رواح آن) باز نموده شده و از بزرگان و مشایخ این قرون به اختصار سخن رفته است .بخش دوم کتاب (جلوه‌های عشق و عرفان در شعر فارسی) اشارتی است به زندگی شاعران عارف که با نمونه‌هایی چند از سروده‌های آنان فراهم می‌آید .

در این کتاب ابتدا با نگاهی گذرا به گذشته‌ای نه‌چندان دور، تصویری از شعر دوران صفوی و بازگشت به دست داده شده و به چشم‌انداز دوره بیداری در آغاز دوره قاجار رسیده شده است. در این بخش از چگونگی حکومت استبدادی ایران، جنگ‌های ایران و روسیه، نفوذ کشورهای بیگانه، رواج روزافزون فقر و پریشانی میان مردم تا عواملی چون چاپ، روزنامه و روزنامه‌نگاری، آشنایی روشنفکران به زبان‌های خارجی و ترجمه کتاب‌ها و آثار آنان و سرانجام آنچه مایه بیداری جامعه ایرانی شد و آن را تا آستانه انقلاب مشروطیت کشید، سخن رفته، چه چنین رویدادهایی مایه اصلی و تردیدناپذیر پدیدآمدن ادبیات انقلابی و سرانجام انقلاب ادبی قرن معاصر بوده است. پس از بررسی کوتاه اینگونه پدیده‌ها و چگونگی انقلاب مشروطه و پیامدها آن، شرح حال و نمونه‌هایی از آثار نام‌آوران شعر دوران انقلاب و تأثیر آن در شعر معاصر فارسی، پیش چشم بوده و دگرگونی‌های شکل و مضمون، به‌ویژه چگونگی راه‌یافتن طنز انتقادی اجتماعی در پهنه شعر و تجدید حیات ترانه‌سرایی و سرانجام تجدد ادبی سنجیده و جایگاه هر یک بازنموده شده است. در ادامه به شعر هر دوره به طور جداگانه نگریسته شده و به شرح حال و بررسی آثار شاعران پرداخته شده است.