واژة تذکره معانی گوناگون دارد، از جمله: به یادآوردن، یادکردن، یادآوری، آنچه موجب یادآوری شود، وسیلة تذکر، یادگار و غیره. کتابهای گوناگونی در موضوعات مختلف و با عنوان تذکره به عربی و فارسی وجود دارد. برای تدوین تاریخ ادبیات فارسی در قلمرو زبان دری که پشتوانه زبان و فرهنگ ماست و شناختن و شناساندن شاعران فارسیزبان و عصر و زمان آنها و سوانح زندگی هر یک و تشخیص سبک و سیاق سخن ایشان، نخستین مرجع ارباب تحقیق، کتابهای تذکره است. به طور کلی تذکرهها را به دو دسته میتوان تقسیم کرد: دسته اول تذکرههای عمومی است که در اینگونه تذکرهها نیاز به مراجعه به منابع قدیمیتر بوده و دسته دوم: تذکرههای عصری اعم از اینکه تذکره عصری جزئی از یک تذکره عمومی باشد یا منحصرا در شرح احوال شعرای همزمان یک پادشاه یا معاصران تذکرهنویس. این کتاب شامل دو بخش است: بخش اول: تذکرههای فارسی؛ بخش دوم: کتابهایی که فصلی از آنها در بیان احوال شاعران است. این کتاب افزون بر جنبۀ راهنمایی و ارزش علمی کتابشناسی، خود نیز تذکرة الشعرایی است شامل تراجمی معتبر و منقول از منابع دست اول عصری.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
رستم و اسفندیار برجستهترین، نیکترین و مهمترین پهلوانان شاهنامهاند؛ از اینرو برخورد این دو یل از وزن و حساسیت خاصی برخوردار است. اسفندیار شاهزادهای جوان است، با چشم به تختی که شایستگی آن را دارد. او برخلاف گشتاسب، نه یک موجود آزمند و متزلزل و فریبکار، بلکه دلاور شکستناپذیر و مقدسی اس تکه برای نیکترین دینها و اندیشهها شمشیر زده است. رستم در مقابل او، پهلوان قرون و ابرمردی است که تبلور تکاپو و رنج مردانه یک تبار است. در این کتاب افزون بر مقدمه، سه مقاله پیرامون رستم و اسفندیار و همچنین متن آن از روی نسخه شاهنامه چاپ مسکو آمده است.
احمد گلچین معانی در مقدمه کتاب در مورد علت نگارش کتاب می گوید: مجموعه مضامین مشترک چنانکه از نام آن پیداست، مشتمل است بر اشعار مشترک المضمون یا قریب المضمون از سخنوران ادوار مختلف که نگارنده به مرور زمان جمع آوری کرده ام، بدین طریق که هرگاه در حین مطالعه آثار یک شاعر به تعبیر یا مضمونی برخورده ام که آشنا به نظرم آمده و مشابه آن را از شاعر دیگری سراغ داشته ام، هر دو را بر پاره کاغذی نگاشته و نگاه داشته ام و چون یادداشتها زیاد شد به فکر چاپ آن افتادم
صائب تبریزی متولد سال هزار هجری از شاگردان مولانا محمد نواب بوده است. در زمان شاه عباس و در دوران صفویه زندگی میکرده و از تبریز به اصفهان و مشهد، قم، قزوین، اردبیل و ... سفرهایی داشته است. سبک شعرهای او هندی یا اصفهانی بوده است. در زمان حیات، اشعارش فراگیر بوده به گونهای که پادشاهان هند دیوانش را از پادشاهان ایران درخواست میکردند. در این کتاب لغات، ترکیبات و اصطلاحات اشعار «صائب تبریزی» به ترتیب هجایی جمعآوری شده است. همراه هر لغت، ترکیب یا اصطلاح، نمونههایی از شعر صائب به عنوان شاهد ارائه گردیده است. این فرهنگ شامل مجموعه لغات، ترکیبات، اصطلاحات و کفایاتی است که به ترتیب هجایی جمعآوری شده و به عنوان استشهاد در ذیل هر لغت یا ترکیب یک یا چند بیت از اشعار ارائه گردیده است.