کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر شامل مجموعه ای از مفاهیم و تعبیرات عرفانی محیی الدین است که بر اساس کتابهای موجود وی، به خصوص فتوحات مکّیه و فصوص الحکم و تفسیر القران و التجلیات الهیه و ترجمان الاشواق تنظیم شده است. برای این کار مدت چهار سال به مطالعه آثار ابن عربی و گردآوری اصطلاحات عرفانی وی و فیش برداری آن پرداخته و پس از آن با مراجعه مجدد به منابع کار ترجمه این اصطلاحات آغاز شد و پس از آن مفاهیم عرفانی را بر اساس حروف الفبا تنظیم و تدوین کرده و در پاورقی هرجا لازم بوده توضیح یا توضیحاتی درباره آن مفاهیم داده شده است.

فصوص الحکم، تألیفِ شیخ اکبر، محی الدین ابن عربی (م560 ه . ق) مهم ترین کتاب در عرفان نظری است. بر این کتاب، شرح های مختلفی نوشته شده که مشهورترین آنها از آنِ علّامه داود قیصری (متوفای 751 ه . ق) است. شرح قیصری از همان آغاز تألیف، مورد قبول اهل عرفان و نظر افتاد و محور بحث و تدریس قرار گرفت. اثر حاضر، همان «شرح فصوص الحکمِ» قیصری است که آیة اللَّه حسن زاده آملی، استاد مسلّم عرفان و فلسفه در روزگار معاصر، آن را تحقیق کرده و تعلیقه های سودمندی بر آن نوشته است.

داستان‌پردازی و آوردن حکایات، تمثیلات و به طور کلّی طرح «قصّه در قصّه» از ویژگی‌های ساختار روایی مثنوی است. از میان داستان‌های مثنوی، داستان نمادین دقوقی، چیره دستی مولانا را در داستان‌پردازی نمایان می‌سازد. این داستان، قصّه‌ای است حادثه پردازانه که در آن شخصیّت اصلی با وقایع شگفت آوری که سال‌ها در آرزوی تحقّق آنها بوده، به تصویر کشیده شده است. هدف مقاله حاضر بررسی داستان دقوقی برحسب مؤلّفه‌های روایت‌شناختی با تکیه بر عنصر بُن‌مایه ثابت است، مسأله اصلی آن تبیین بُن‌مایه‌های ثابت این داستان برحسب مؤلّفه‌های روایت‌شناختی است که به روش تحلیل محتوا انجام گرفته است. پراپ عنصر ثابت و عنصر متغیّر را واحدهای کمینه گزاره روایی معرّفی می‌کند. بُن‌مایه‌هایی که موقعیّت را تغییر می‌دهند، «بُن‌مایه‌های پویا» و بُن‌مایه‌هایی که تغییری در آن پدید نمی‌آورند، «بُن‌مایه‌های ایستا» خوانده می‌شوند. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد که «جستجو» و «دعا» عنصر ثابت بُن‌مایه اصلی و موتیف‌های تکرار شونده این داستان هستند که تصاویر خیالی و داستان‌پردازی در لایه‌هایی از آن و جنبه‌های فیزیکی در سطوح دیگر این روایت آشکار می‌شود.