در این مقاله به نقد و بررسی کتاب فارسی قمی نوشته علیاشرف صادقی پرداخته شده است.
مولف کتاب در پیشگفتار درباره موضوع کتاب می گوید: آنچه در این کتاب گرد آورده شده نتیجه کوششهایی است که نگارنده از چهل و اندی سال پیش یعنی از سالهای ۸ – ۱۳۳۶ که در دوره دوم دبیرستان حکیم نظامی قم -امام صادق کنونی- درس میخواند به عمل آورده است. هسته اوليه لغات کتاب از شنیدههای پدر و مادر عزیزم گردآوری شده؛ مقداری را نیز طی سالهای گذشته به تدریج از گفتههای معاشران قمیام گرفتهام. چندین نفر از دوستان همشهریام نیز مجموعههای کوچکی از لغات گردآورده خود را در اختیار بنده گذاردند. طبیعی است که بسیاری از لغات این مجموعهها تکراری و بسیاری دیگر نیز مشترک میان زبان مردم تهران و قم بود. نگارنده آنچه را از این مجموعهها در لغات گردآوری شده خود نداشت استخراج کرد و به مجموعه خود افزود.
این کتاب از چهار بخش تشکیل شده است. ابتدا در نوشتاری درباره چون و چند ادبیات کودکان مطالبی بیان گردیده است. سپس در سه بخش بعدی به ترتیب کارهای مرتضی رضوان، داریوش عباداللهی و منوچهر سلیمی در حوزه کودک بررسی شده است.
تذکرهٔ مرآةالخیال یا تذکرهٔ مرآتالخیال عنوان کتابی نوشتهٔ شیرعلیخانِ لودی، تألیفِ ۱۱۰۲ ه.ق/ ۱۶۹۰ میلادی است. این کتاب که جزو آثارِ دانشنامهایِ نسبتاً قدیمی است تذکرهٔ کوچکی است شامل شرح احوال ۱۳۰ نفر از شاعران، به ترتیبِ زمانی از رودکی تا همدمی، که پانزده تن از ایشان زن هستند. در خلال شرححالنگاری، چندین رساله در علوم و فنون مختلف نظیر موسیقی، عَروض و قوافی، آرایههای ادبی، تعبیر خواب، قیافهشناسی، جنّیات، خَمر، عشق، و اقالیم سبعه و عجایب و غرایب عالم گنجانده شدهاست. بهجز بخش نخست، که مربوط به شعر است، هیچیک ارتباطی با کار تذکرهنویسی ندارد. چاپ سنگی این اثر به سعی و اهتمام خانصاحب میرزا محمد مَلِکالکُتّاب شیرازی در سال ۱۲۸۴ خورشیدی انجام شد. تذکرهٔ مرآةالخیال تاکنون چهار بار به چاپ رسیده و سه نوبتِ آن در هندوستان صورت گرفتهاست. تصحیح دیگری از آن توسط حمید حسنی (با همکاری بهروز صفرزاده) در تهران و ازسوی انتشارات روزنه در سال ۱۳۷۷ چاپ شدهاست.
یکی از ارکان موسیقی شعر، وزن آن است و تحلیل وزن شعر یک شاعر، یکی از مهمترین راههای دستیابی به زیبایی اثر اوست. نویسنده در این کتاب دست به کاری بیسابقه در نقد شعر آزاد زده است. او افزون بر این راهی تازه در فن عروض گشوده است و عروض امروز را به مرحله جدیدی وارد کرده است؛ بهویژه وزن شعر آزاد که محققان کمتر به آن پرداختهاند، مورد بررسی دقیق قرار داده است.