کتابخانه مجازی ادبیات

شماره 14از مجموعه "زبان فارسی در جهان"، پژوهشی است در زمینه شناخت آخرین وضعیت زبان و ادب فارسی در "ارمنستان" ."روابط ایران و ارمنستان در عهد باستان"، "روابط ایران و ارمنستان در دوره اسلامی"، "روابط ایران و ارمنستان از عصر نادرشاه تا دوران معاصر"، "معرفی ایران شناسان و استادان زبان و ادب فارسی"، "معرفی مراکز مطالعات ایرانی و آموزش زبان فارسی "و "معرفی کارنامه ایران پژوهی در ارمنستان " از مباحث کتاب هستند .

سقوط اصفهان، اثر پطرس دى سركيس گيلانتز است كه ترجمه آن توسط محمد مهريار صورت گرفته است. در قرن 12 هجرى اين كتاب توسط مؤلف به ز بان ارمنى نوشته شده است. گزارش‌هاى وى را به دو قسمت عمده مى‌توان تقسيم نمود. قسمت نخستين عبارت از وقايعى است كه بيشتر در اصفهان، پايتخت دولت صفوى، اتفاق افتاده است. و قسمت دوم شامل حوادثى است كه در شمال؛ يعنى نواحى قفقاز و حدود سرحدى ايران و تركيه روى داده است. در قسمت دوم گزارش‌هاى خود، گيلاننتز جزئيات ظلم و جورى كه در قفقازيه و جبال قفقاز هم از ايرانيان و هم از تركان بر ارمنيان مى‌رفته است و رفتار آن هر دو را با خليفه بزرگ ارمنى، قتل عام ارمنيان قاپان، رفتار و ختانگ، رهبر گرجيان، و از آن كنستانتين (محمد قليخان) كاختييى و نايب او در ايروان، همه را بشرح و تفصيل آورده است. وى حمله تركان را نيز همچنان توصيف نموده است. مانند اين‌ها جالب‌تر و پر ارزش، اطلاعاتى است كه وى از طهماسب ميرزا، وليعهد ظاهرى و جانشين واقعى شاه سلطان حسين بدست مى‌دهد. از اين گذشته، به نحو غير مستقيم حالت اختلاف و دشمنانگى ميان شيعه و سنى و سياست روسيان و تركان را نسبت به ايران روشن مى‌سازد.

غزالی مشهدی شاعر قرن دهم هجری و از شاعران مشهور دوره سلطنت شاه طهماسب صفوی است که به هندوستان کوچ میکند، به دربار اکبر شاه گورکانی میرود و به مقام ملک الشعرایی درباره وی نایل میشود. وی شاعری صوفی منش بود و مثنوی های عرفانی نیز سروده است. زبان ساده و روان بارزترین شعر اوست. علاوه بر دیوان که شامل قصاید، غزلیات و ... است مثنوی های متعددی را به او نسبت داده اند که عبارتند از: اسرار مکتوم، اسرار مکنونه، رشحات الحیات، مرآت الکاینات، نقش بدیع، مرآه الصفات، قدرت آثار، عاشق و معشوق، ساقی نامه ای نیز از او به جامانده است. نقش بدیع را میتوان بهترین مثنوی او دانست که مورد توجه اکثر تذکره نویسان واقع شده و به سان دیگر آثارش تاکنون چاپ انتقادی نداشته است. این منظومه را که 942 بیت دارد به تقلید از مخزن الاسرار نظامی و در ایران سروده و به ترتیب به شاه طهماسب صفوی، خانزمان حاکم جونپور و اکبرشاه تقدیم کرده است.

داستان بیژن و منیژه اپیزودی است در حماسه بزرگ ملی ایران، شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی. رخدادهای این داستان مربوط به روزگار پادشاهی کیخسرو و دوران کین خواهی از قاتلان سیاووش است. بیژن و منیژه حماسه‌ای است که نقش اسطوره در آن کمرنگ است. در این داستان، حماسه ماجرایی عاشقانه می آفریند که خود سبب ایجاد صحنه‌‌های تازه‌ای می‌شود و در نهایت پیروزی بزرگ دیگری را بر دشمن پادشاهی ایران پدید می‌آورد. در شرح و توضیح لغات و عبارات متن، سعی شده است ابتدا با دقت در موارد مشابه و مکرر آنها در سرتاسر شاهنامه، با استفاده از فرهنگ ولف، کاربردها و مفاهیم متفاوت آنها برای نگارنده روشن شود و سپس با مراجعه به متون تاریخی، و متون تحقیقی درباره زبان، فرهنگ، دین و اسطوره‌های ایران باستان، مطالبی که به فهم بهتر متن کمک کند، آورده شود.