محمدیار ونجی از ادیبان مردمی کوهستان درواز تاجیکستان است که زندگیاش در نیمه دوم عصر نوزدهم میلادی و اول سده بیستم گذشته است. اگرچه تا به امروز آثار ادبی این شاعر گردآوری نشده، میراث او باعث آفریده شدن بسیاری مقالات و مجموعه شعرها شده است. در کار گردآوری آثار این ادیب عالمان بسیاری کوشیدهاند که در این میان خدمت دانشمندان افغانستان نظررس است. راجع به زندگی این شاعر بااستعداد تا دوره شوروی معلوماتی در دست نیست؛ بنابراین، هرکس اندیشه خود را در این زمینه بیان کرده که در این مقاله به بخشی از این نظرات اشاره شده است. یکی از آثار مهم ملایار که اخیراً دستنویس آن یافت شده، شرحی است که بر مهمترین ابیات بیدل دهلوی نوشته است. این بیاض عبارت از ۱۴۱ صفحه است که با خط خوانا ازجانب شاعر انشا شده است. این موضوع بهنوبه خود ادعای کسانی را که ملایار را بیسواد دانستهاند، باطل میکند. از دیگر عوامل شهرت ملایار در کنار اشعار والا و دلپسندش، بدیههگویی او در میان طبقات مردم است و این هردو موضوع، یعنی سرودن اشعار والا و بدیههگویی، شهرتی بیمثالی را نصیب این شاعر کرده است.
در این کتاب کوشیده شده تا درباره نکاتی درباره حافظ و شعر او بررسی صورت گیرد؛ از قبیل: بیان روند زندگانی حافظ برگرفته از متون و منابع معتبر علمی و تاریخی با استفاده از اشعار شاعران نوپرداز معاصر؛ نگاهی به ابعاد و زوایای شخصیت حافظ؛ چرایی تفأل به حافظ و چگونگی تفألزدن؛ تدوین فصلی با نام فرهنگ واژگان اشعار حافظ با بیش از دوهزار واژه؛ فراهم کردن فرهنگ اشارات و تعبیرات عرفانی اشعار حافظ با بالغ بر پانصد واژه.
کتاب «کشف المحجوب» که در واقع پردهگشای اسرار حیات و درون گروهی از عاشقان و شیفتگان جمال محبوب ازلی و ابدی است، جلوهگاه ایمان و ذوق و دانش بزرگمردی است که گرچه شرح کاملی از احوال وی در دست نیست، ولی همین اثر عظیم نماینده وسعت اطلاعات او در علوم قرآنی و احادیث و عرفان است. در این کتاب خلاصهای گویا از شرح زندگی افراد مندرج در کتاب «کشف المحجوب» هجویری ارائه شده و علاقمندان و عرفانپژوهان را در شناخت هرچه بهتر مندرجات کتاب بهویژه شخصیت عارفان و مشایخ راهنما است.