کتابخانه مجازی ادبیات

سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.

سرزمینی که اکنون بلوچستان نام دارد به اسم «مکا» مشهور بوده که یونانی‌ها آن را «گدروزیا» نامیدند.در زمان قدیم در سرزمین بلوچستان باتلاق بسیار وجود داشت و «اراینا» در زبان سانسکریت به معنی باتلاق است و برخی معتقدند از ترکیب این دو کلمه با کلمه «مکا» کلمه‌ای پدید آمد که به مرور زمان به «مکران» تبدیل شد. واژه بلوچستان نیز از زمانی اطلاق شد که بلوچ‌ها در آن سکونت کردند. بلوچ ها یكی از اقوام اصیل و شناحته شدة ایرانی هستند ، كه به زبان بلوچی ( كه از نزدیكترین خویشاوندان زبان فارسی است ) تكلم می كند و بیشترین جمعیت آنان در سه كشور ایران ، پاكستان و افغانستان بسر می برند .بیشترین جمعیت استان سیستان و بلوچستان را بلوچها تشكیل می دهند و بافت اجتماعی آن قبیله ای و طایفه ای است. همه اقوام ایرانی با توجه به اشتراكات فرهنگی دارای خصلت های اجتماعی مشابهی هستند . اما در عین حال بخاطر تأثیر پذیری از شرایط خاص محیطی و قومی خود تفاوتهایی نیز در خصلتها، باورها و آداب و رسوم آنها مشاهده می شود كه ویژگی های خاص هر قومی را تشكیل می‌دهد .

شیخ محمد حسن گیلانی از دانشمندان شیعی سده سیزدهم هجری است. اصل وی از گیلان، تحصیلاتش در نجف‌ اشرف و اواخر عمر خود را در خوی گذراند و در آنجا دار فانی را وداع گفت. گیلانی کتابخانه‌ای برای خود تشکیل داد و در سال‌ 1248 ق،آن را موقوفات حسنیه نامید و وقف خاندان خود کرد. از تعداد کتاب‌های کتابخانه گیلانی اطلاعی در دست نیست. اخیرا با اقدام خیرخواهانه یکی از بازماندگان گیلانی تعداد سی و سه‌ نسخه از کتاب‌های وقفی گیلانی به مدرسه نمازی خوی منتقل‌ گردید. با احتساب چند نسخه دیگر از کتاب‌های وی که قلا در این کتابخانه بوده، تعداد کتاب‌های باقی مانده از گیلانی به حدود پنجاه عدد می‌رسد. موضوع این سی و سه نسخه ادبیات عرب، فقه، فلسفه، عرفان و ریاضیات است و اغلب نسخه‌ها دارای امتیاز و ویژگی خاصی هستند. برخی از آنها متعلق به سده هشتم و نهم‌ است. همچنین چند رساله منحصر در بین آنها به چشم می‌خورد.