در اثر حاضر تلاشی شده اوضاع و احوال اصفهان از جمله مراحل شکلگیری، توسعه، آبادانی، مشخصات جغرافیایی، اوضاع اجتماعی ساکنان آن و کیفیت زندگانی طبقات مختلف مردم و آداب و رسوم و نحوه گذران اهالی و چگونگی تحولات و سوانح و پیشامدهای تاریخی آن در روزگار گذشته از زاویه نگاه گروهی از سیاحان خارجی نشان داده شود .تعداد جهانگردانی که توصیف اصفهان از زبان آنها در این کتاب آمده 58نفر میباشند که نخستین آنها ابن حوقل و آخرین فرد میرزا سراج است . در ابتدای هر قسمت نیز شرح حال کوتاهی از زندگی، تحصیلات، مقام و موقعیت، هدف مسافرت یا ماموریت و خط سیر آنها در ایران و دیدگاهشان از ایران و ایرانی ذکر شده است .فهرست منابع، اسامی اشخاص و مکانها صفحات پایانی را به خود اختصاص داده است .از جمله مسافران مورد استناد در این کتاب عبارتاند از :ابن حوقل، ابودلف، ناصرخسرو، مارکوپولو، ابن بطوطه، کنتارینی، باربارو، برادران شرلی،
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.
محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.