کتابخانه مجازی ادبیات

در این مجموعه که در دو جلد انتشار می یابد مقاله های فارسی میرزا فتحعلی آخوندزاده را که استاد حمید محمدزاده آکادمیسین آکادمی علوم آذربایجان شوروی گرد آورده چاپ می کنیم، در جلد اول مقاله های ادبی و در جلد دوم گفتارهای فلسفی آخوندزاده را دنبال هم چیدیم. به پایان جلد اول نیز ترجمه گفتاری را از "تاریخ ادبیات آذربایجان" پیرامون زندگی و تحلیل مقالات ادبی و هنری آخوندزاده افزودیم. نویسنده این مقاله ها و نوشته ها یعنی میرزا فتحعلی ؟آخوندزاده چهره برجسته تاریخ اندیشه اجتماعی، فلسفی و هنری کشورهای اسلامی در سده گذشته است. این فیلسوف که تاثیر و نقش عظیمی در پیدایی ادبیات مترقی دوران انقلاب مشروطه کشور ما داشت، سرجنبان جنبش فرهنگی در کشورهای اسلامی به شمار می رود.

در روزهای شانزدهم و هفدهم بهمن‌ماه 1351، یعنی حدود 47 سال قبل، در کتابخانة مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران به‌منظور تجلیل از خدمات میرزا تقی‌خان امیرکبیر، مجلسی برای بررسی افکار و احوال وی همراه با نمایشگاه عکس، کتاب و روزنامه‌های آن روزگاران تشکیل شد. در این مجلس 12 نفر از استادان دانشگاه و محققان عالی‌قدر، پیرامون شرح احوال زندگی امیر، وضعیت دارالفنون و چگونگی تأسیس آن، و سایر مطالب در همین ارتباط بیاناتی ایراد کردند که متن این سخنرانی‌ها به سعی و تلاش آقای قدرت‌الله روشنی زعفرانلو تدوین و توسط «انتشارات کتابخانة مرکزی دانشگاه» در سال 1354 به زیور طبع آراسته شد. درباره امیرکبیر که زمان او را چه بسا بتوان از مهم‌ترین و اثرگزارترین دوران‌های تاریخی ایران گمان برد، کتاب‌ها و مقالات بسیاری تألیف شده و در دسترس پژوهندگان فارسی زبان قرار گرفته است. صد و شصت و سه سال پیش یکی از شایسته‌ترین مردان نام‌آور تاریخ ایران، بر اثر توطئه‌ بیگانگان کشته شد و دوره‌ درخشانی که با صدارت او آغاز شده بود، رو به افول و خاموشی گذاشت. قتل میرزا تقی‌خان امیرکبیر بی گمان ضربه‌ای بر پیکر تاریخ ایران بود. کسانی که با تاریخ ایران آشنایند می‌دانند که امیرکبیر دوران کودکی را در خانواده قائم مقام به شاگردی سپری کرد. داستان معروف فرا گرفتن درس هنگام خدمت به فرزندان قائم مقام، که بارها در منابع به آن اشاره شده، مربوط به همان ایامی است که به خانه شاگردی مشغول بوده است. «گویند که امیر در کودکی که ناهار اولاد قائم مقام را می‌آورد، در حجره معلمشان ایستاده، پای بازبردن ظروف، آنچه معلم به آن‌ها می‌آموخت، او فرا می‌گرفت تا روزی قائم مقام به آزمایش پسرانش آمده، هر چه از آن‌ها پرسید ندانستند. امیر جواب می‌داد. قائم مقام پرسید تقی تو کجا درس خوانده‌ای؟ عرض نمود روزها که غذای آقازاده‌ها را آورده، ایستاده، می‌‌شنیدم. قائم مقام انعامی به او داد. او نگرفت و گریه کرد. بدو فرمود چه می‌خواهی؟ عرض کرد: به معلم امر فرمایید درسی را که به آقازاده‌ها می‌دهد به من هم بیاموزد. قائم مقام را دل سوخته، معلم را فرمود تا به او نیز می‌آموخت.» امیرکبیر دست پرورده قائم مقام بود و به سبب ویژگی‌های برجسته شخصیتی‌اش در تاریخ دولت‌های ایران خوش درخشید. «واتسون»، نویسنده انگلیسی، درباره امیر مطالبی گفته که برازنده اوست: «در میان همه رجال اخیر مشرق زمین و زمامدارن ایران، که نامشان ثبت تاریخ جدید است، میرزا تقی‌خان امیرنظام بی‌همتاست، به حقیقت سزاوار است که به عنوان اشرف مخلوقات به‌شمار آید، بزرگوار مردی بود.»

از ایران باستان و روم قدیم و اروپای اعصار گذشته گرفته تا امروز در هر مقطع از مقاطع حیات آن ملت ها، قهرمانان بزرگی برخاسته و برق و آذرخش شمشیرشان معجزه ها در میادین کارزار و عرصه های آغشته به خون پیکار آفریده اند و به ملت های خود، سعادت، قدرت، عظمت و شوکت، ارزانی داشته اند. هرچند که در پایان کار شمشیرهایشان شکسته شده و خود در خون خویش غوطه ور گشته اند ولی نامشان در صفحات تاریخ و اذهان ملت های جهان، جاودانه باقی مانده است که از آنها افتخارات پدیدار گشته است. به هر حال هرگاه نیاز کشور و ملتی به ظهور قهرمان و بزرگمرد انقلابی وجود داشته آن قهرمانان و مرد بزرگ را خداوند با رسالتی خاص به آن کشور و ملت اعطا نموده تا به ملت و کشور خود خدمات درخشانی عرضه نماید. نگارنده این کتاب قصد دارد که ابرمردترین و قهرمان ترین آن مردان درخشان را با زندگی نامه اعجاب انگیزشان معرفی کند...

داستان اندوه‌بار و غم‌انگیز وزیران یا دستورانی که به حکم و اشاره فرمانروایان و سلاطین ایران به طرز فاجعه‌آمیز و جانسوزی به قتل رسیده‌اند، همه جزء تیره‌ترین و ظلمانی‌ترین صفحات تاریخ ایران هستند. این وزیران عموما عناصری صدیق و خدمت‌گزارانی ارزشمند بودند که یا در دام تزویر و بخل و حسد و کینه و توطئه ناجوانمردانه رقیبانشان فروافتاده‌اند یا حاسدان و فتنه‌انگیزان تنگ‌نظر و کوته‌بین، مزورانه کمر قتلشان را بسته و خونشان را ناروا و به طور فاجعه‌آمیزی ریخته‌اند یا اینکه شخص قدرتمند و صاحب فرمان و سلطانی که آن وزیر صادقانه به وی و کشور او خدمت می‌کردند، بر اثر سعاید بداندیشان و ناکسان روزگار، سریر آرزوهایشان را بر باد داده یا تباه‌شان کرده‌اند. در این کتاب خواننده با زندگی این مردان و خدمات آنان آشنا خواهد شد؛ وزیرانی چون: جعفر برمکی، حسنک وزیر، شمس‌الدین محمد جوینی، خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانیف میرزا ابراهیم کلانتر فارس، حاج ابراهیم اعتمادالدوله، امیرکبیر و .... .