کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب هزارو‌یک‌شب از بزرگ‌ترین یادمان‌های ادبی فرهنگ اسلامی است که از بسیاری جهات همچون جامعه‌شناختی، مردم‌شناختی، روان‌شناختی و .... نمایشگر معتقدات و آداب و رسوم و باورهای مردمی و اساطیری جوامع عرب و اسلامی در دوران دراز بوده است و به‌ویژه از مهم‌ترین و دل‌پسندترین منابع برای شناخت بینش آن جماعات از کار عشق و عاشقی و مهر و مهرکاری است. درباره مدخل این کتاب، یعنی داستان شهرزاد و شهریار پژوهش‌های کمتری صورت گرفته است؛ چنان‌که گویی شخصیت‌های رنگارنگ قصه‌ها، شخص شهرزاد و سرگذشتش را در سایه انداخته است. نویسنده در این کتاب به بررسی این داستان پرداخته است.

کتاب هزارویک‌شب یا الف لیلة و لیلة که اغلب مردم آن را به اختصار الف لیل می‌نامند و به همین نام می‌شناسند، یکی از کتاب‌هایی است که در طومار آثار فکری و قلمی بشر به عنوان شاهکار به ثبت رسیده و گرچه بیشتر دارای صبغه ایرانی و اصلا زاده افکار دانایان این سرزمین است ولی امروز در شمار کتاب‌های معدودی است که مجموع آنها ادبیات جهانی را شکل می‌دهد. این کتاب که امروز در شمار معروف‌ترین کتاب‌های فارسی است، ترجمه‌ای است که از سال 1260 هجری به امر بهمن میرزا پسر عباس میرزا نایب‌السلطنه به وسیله ادیب معروف عصر عبداللطیف طسوجی تبریزی در مدتی قریب به چهار سال به جامی زیبای زبان شیواری فارسی آراسته شده و اشعار فارسی آن به وسیله افصح الشعرا سروش اصفهانی به جای اشعار عربی که در اصل کتاب الف لیلة و لیلة عربی بود، انشاء یا انتخاب و در متن کتاب گنجانیده شده است.

در مقاله پیش رو، زبان عرفانی و شیوه نگارش «عین القضات همدانی ومحی الدین عربی» دوعارف نامی قرن ششم و هفتم، با نگاهی بر آثار برجسته آنها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. بدیهی است شناخت ویژگی‌های منحصر به فرد زبا نی این دو نویسنده عارف، همراه با شیوه و سبک نگارششان، برای بررسی آثار و آگاهی یافتن از نوع نگرش و نحله اعتقادی آنها و تاثیر اندیشه ایشان بر عرفان و تصوف و عارفان اعصار دیگر، از اهمیت بسزایی برخوردار است. بدین مناسبت، نگارنده با بررسی تعدادی از آثار عین القضات و ابن عربی، در صدد است تا اهم موارد زبانی و سبکی این دو نویسنده عارف را استخراج نماید. مطالعه مقاله حاضر، امکان دریافت اطلاعاتی، درباره پیشینه تصوف از یک سو و شناخت دیدگاه‌های عرفانی در آثار این دو صوفی ارجمند را از دگر سو فراهم آورده، نشان می‌دهد که زبان و سبک آثار آنها، بر پایه چه مواردی بنا شده است و بیشتر بر چه مسایلی تاکید دارد.

در مقاله حاضر تلاش می‌شود انواع تأثیرپذیری از آیات قرآنی در دیوان شاعر برجسته ایرانی، صائب تبریزی بررسی شود. در این راستا، ابتدا ابیاتی از دیوان شاعر که متحلی به آیه‌ای از قرآن است استخراج و آنگاه آیه موردنظر، همراه با توضیحات لازم ذکر می‌شود. بدیهی است این اقدام زمانی که با توضیحات وافی درباره بیت یا ابیات برگزیده همراه شود، علاوه بر اینکه خواننده را در درک بهتر مفهوم موردنظر شاعر یاری می‌دهد، نمایانگر تسلط و توجه ویژه صائب بر آیات نیز خواهد بود. پرواضح است که هدف اصلی نگارنده، نشان دادن جنبه‌های پیش‌گفته است، جنبه‌هایی که علاوه بر آراستگی ادبی، سب تقویت و استحکام اشعاری است که شاعر با بهره‌گیری از قرآن و استناد به آیات، غرض خود را در تایید دیدگاه‌هایش، به انجاز رسانده و جای هیچ تردیدی را برای مخاطبان باقی نگذاشته است. در ادامه مقاله، جلوه‌های شگرفی از داستان قرآنی حضرت یوسف که مدنظر شاعر واقع شده است، به عنوان محکی در اثبات تسلط وافی شاعر بر آیات قرآنی، از منظر خوانندگان خواهد گذشت.