کمال خجندی چون بهین استاد ادب فارسی و تاجیک در انواع گوناگون نظم سنتی آن شعر رسا سروده است. به قول دولتشاه سمرقندی (قرن پانزدهم میلادی) فقط «او را التفاتی به مدح ملوک و قصاید و مثنوی نبوده است». وی استاد بیهمال غزل بود. غزل بنوبه خود چون بهترین ترجمان دل از عشق و محبت حکایت میکند. این نوع شعر بدون خواسته و فرمایش اشخاص بویژه پادشاهی یا حکمروایی انشاء میگردد.
( ...وحشي در اشعار خود بيشتر توجّه به روحيّات داشته و بيان احساسات دروني خويش و سينة آتش افروز و دل پرسوز خويش را مينمايد. قصايد وحشي داراي مرتبة بلند است و غزليّات، حكايتي از دل پردرد او. دو مسمّط دلپذير از او به يادگار باقي مانده كه بسيار مشهور است، امّا به حكم انصاف، وحشي بهتر از هر كس توانسته است از نظامي تقليد بنمايد و خلدبرين را كه در مقابل مخزنالاسرار نظامي ساخته، بهتر از سايرين پرداخته است.)
موضوع کتاب زیباییهای سخن اثر سید محمود خیری شامل انواع شعر و زیباترین صنایع و بدایع در اشعار و شرح حالی از شعرای نامی و نمونه ای از آثار و گفتار و اشعار زیبا و تالیفات آن است که برای همه علاقمندان به شعر و ادبیات پارسی به ویژه دانش آموزان و دانشجویان رشته ادبی در دبیرستانها و دانشکده ها و طالبان کنکور مناسب است
عارف بزرگ، مولانا عبدالرحمن جامی (1492 ـ 1414) کارهای پرارزشی از خود برجا گذاشته است که از آن میان، میتوان «هفت اورنگ» (در برگیرنده هفت داستان) و سه دیوان وی را نام برد. دیوانهای مولانا جامی «فاتحه الشباب»، «واسطه العقد»، «خاتمهالحیات» نام دارند که در میان ادب دوستان آوازه بسزایی به دست آوردهاند. دکتر اعلاخان افصحزاده، دانشمند تاجیکی، درباره جامی، کتابی نوشته به نام «جامی، شاعر غزلسرا»، که در بخشی از آن با نام «دیوانهای سه گانه جامی» به دیوانهای نامبرده شده، پرداخته است. در نوشته «دیوانهای سهگانه جامی» نویسنده با پیش رو نهادن آنچه در تاریخ آمده، درباره گردآوری و نوشتن دیوانهای جامی، تاریخ نامگذاری و چند و چون آنها به بررسی پرداخته است. در برگردان نوشته یادشده از نگارش سریلیک، ویژگیها و چگونگی گویش فارسی تاجیکی ـ تا آنجا که شدنی بوده ـ دست نخوره مانده است تا خواننده گرامی، برسری آنچه که بد بررسی گرفته شده، به شیوه نگارش علمی امروز در تاجیکستان که بیشتر از به کار گرفتن واژههای پرآب و رنگ و شیوههای پیچیده نوشتن به دور است نیز آشنا گردد.