کتابخانه مجازی ادبیات

روی‌آوری به ادبیات جدید، به تقریب از اوایل مشروطیت در ایران آغاز شده است، با کتاب‌هایی نظیر سیاحتنامه ابراهیم بیگ زین العابدین مراغه‌ای و مسالک المحسنین میرزا عبدالرحیم طالبوف که در واقع داستان به صورت معمول و شناخته شده امروز نبود، بلکه داستان - مقاله یا مقاله‌ای رمان‌گونه بود که به قصد انتقاد از اوضاع اداری و اجتماعی روزگار نوشته شده بود. اساس این کتاب بر پنج بخش نگاشته شده است: قصه و قصه‌های عامیانه، داستان و داستان کوتاه، رمان، پیشکسوت‌های داستان کوتاه، نگاهی کوتاه به داستان‌نویسی معاصر ایران.

این کتاب شامل بیش از هزاردوبیتی (ترانه) بومی گیلان با ترجمه روان و آوانویسی لاتین همراه با مقدمه‌ای محققانه و سودمند است. در بخش دوبیتی‌ها نخست به بررسی ویژگی‌های آن از جمله وزن، قافیه، ردیف، ساختار لفظی و معنوی، مضامین، زیباشناسی و بیان و بدیع پرداخته شده و آنگاه ترانه‌ها به ترتیب الفبا بر اساس آخرین حرف مصراع اول درج شده و تعداد دوبیتی‌ها هزارتاست. در پایان نیز واژه‌نامه‌ای شامل واژه‌های اصیل این دفتر با معنی فارسی و آوانویسی تدوین شده است.

این کتاب که در یکی از موضوعات فرهنگ و تمدن ایران تألیف شده، اقدامی است به منظور آشنایی بیشتر مخاطب با حوزه‌ای که کمترین تحقیق و پژوهش درباره آن صورت گرفته است. در این کتاب قسمت عمده‌ای از آداب و رسوم مردم ایران که به مراسم مذهبی مربوط است، با توجه به بافت مذهبی جامعه ایران، سوگواری‌های مذهبی به عنوان یکی از مهم‌ترین آداب و رسوم ایرانیان مطرح شده است. از این‌رو در بخش اول به ریشه‌های سوگواری و کارکردهای آن در جامعه پرداخته شده و در بخش دوم سیر تکوینی سوگواری در ایران از گذشته‌های دور تا امروز مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش‌های سوم و چهارم عناصر اصلی سوگواری و تأثیر آن بر هنر و ادبیات ایران بررسی شده و در بخش پنجم از انواع سوگواری و ساختار آن در ایران به تفصیل سخن به میان آمده است.

نویسنده در این اثر ضمن تشریح طنز، علل و اسباب پیدایش آن، نقش و تاثیر طنز، نیز تعاریفی از هزل و هجو و نظایر آن و جلوه‌هایی از طنز و طنزپردازی در ایران را به دست می‌دهد. وی در تعریف طنز خاطرنشان می‌كند: «شیوه خاص بیان مفاهیم تند اجتماعی و انتقادی و سیاسی و طرز افشای حقایق تلخ و تنفرآمیز ناشی از فساد و بی‌رسمی‌های فرد یا جامعه را كه دم زدن از آنها به صورت عادی یا به طور جدی، ممنوع و متعذر باشد، در پوششی از استهزا و ریشخند، به منظور نفی كردن و برافكندن ریشه‌های فساد و موارد بی‌رسمی "طنز"می‌نامیم. به عبارت ساده‌تر، طنز را می‌توان انتقاد و نكته‌جویی آمیخته به ریشخند تعریف كرد». در باب نخست كتاب، ضمن تعاریفی از طنز و فایده طنز، تفاوت آن با هزل و هجو تشریح می‌شود، نیز ارتباط طنز با جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، اخلاق و تاریخ تبیین می‌گردد. در این باب همچنین عناصر اصلی طنز و برخی صنایع بدیعی كه در خدمت طنز قرار می‌گیرند، معرفی می‌شود .علاوه بر آن، حكایات متعدد طنز در قالب "طنز و دین"، "طنز و عقل"، "طنز صوفیانه"، "طنز عامیانه"و نظایر آن در همین باب فراهم می‌آید .باب دوم كتاب به "هزل "و عناصر اصلی آن، نیز حكایاتی هزل‌آمیز مربوط می‌شود. در باب سوم علاوه بر تعاریف "هجا" و "قدح"معانی و مفاهیم هجو، نیز زمینه‌های روانی و اجتماعی آن بازگو می‌شود.