ادبیات، چه به عنوان یک علم و چه به عنوان هنر، شعب و گونههای گوناگونی را شامل میشود که این انواع در تقابل و ارتباط با یکدیگر نظامهای نوینی را تشکیل میدهند و با محتوا و فرمهای گوناگون به صورت انواعی تازه و مستقل شکل گرفته و عرضه میشوند. رمان یکی از گونههای ادبیات است که انواع گوناگونی را شامل میشود و محدوده و انواع آن تا حدی مشخص و تعریف شده است. اتوبیوگرافی نیز گونهای دیگر از دانشهای ادبیات است که آن نیز ویژگیها و مختصات تعریف شده مختص به خود را دارد. قابلیتهای بسیاری در انواع ادبی و ارتباط آنان با یکدیگر وجود دارد که یکی از این تواناییها ترکیب انواع با یکدیگر و آفرینش نوعی مستقل از این ترکیب است. یکی از مصداقهای این تلفیق (ترکیب انواع) «اتوبیوگرافی ـ رمان» است که از ترکیب دو نوع رمان و اتوبیوگرافی پدید آمده است. سالهای ابری اثر علی اشرف درویشیان از سویی، تا حدودی دارای ویژگیهای نوع رمان است که بیشتر در فرم اثر نمود یافته است و از سوی دیگر، از شاخصههای نوع اتوبیوگرافی بیبهره نمانده است که آن هم بیشتر در محتوای اثر جلوه پیدا کرده است. این مقاله بر آن است که اثر مذکور را نه به عنوان رمان، بلکه در قالب اتوبیوگرافی ـ رمان معرفی نماید.
سیدحسن تقیزاده (زاده ۵ مهر ۱۲۵۷ در تبریز – درگذشته ۸ بهمن ۱۳۴۸ در تهران)، از رهبران انقلاب جنبش مشروطه ایران، از رجال سیاسی بحثانگیز معاصر، دیپلمات، از شخصیتهای علمی و فرهنگی ایران معاصر، و در زمره کسانی است که جمعی به شدت هوادار و موافق، و مخالفانی از طیفهای گوناگون دارد. وی مدتی رئیس مجلس سنای ایران بود. منابع زیادی دربارهٔ او انتشار یافتهاند اما جنبههایی از زندگی سیاسی او هنوز ناشناخته، کمشناخته، و موضوع مجادلات سیاسی هستند. سرانجام این شخصیت پیچیده سیاسی در هشتم بهمن ۱۳۴۸خوشیدی در حالی که ۹۱سال داشت دیده از جهان فرو بست و در قبرستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شد. وی تا آخر عمر تنها با همسر خود زندگی کرد و فرزندی نداشت
رویآوری به ادبیات جدید، به تقریب از اوایل مشروطیت در ایران آغاز شده است، با کتابهایی نظیر سیاحتنامه ابراهیم بیگ زین العابدین مراغهای و مسالک المحسنین میرزا عبدالرحیم طالبوف که در واقع داستان به صورت معمول و شناخته شده امروز نبود، بلکه داستان - مقاله یا مقالهای رمانگونه بود که به قصد انتقاد از اوضاع اداری و اجتماعی روزگار نوشته شده بود. اساس این کتاب بر پنج بخش نگاشته شده است: قصه و قصههای عامیانه، داستان و داستان کوتاه، رمان، پیشکسوتهای داستان کوتاه، نگاهی کوتاه به داستاننویسی معاصر ایران.
هدف پژوهش حاضر آن است که نشان دهد، سالهاي ابري، از جمله آثاري است که جامعه کرمانشاه را در اواخر دهه سي و اوايل دهه چهل، کاملا به تصوير کشيده است و در لابهلاي اين توصيفات، تقابل سنت و تجددخواهي را ميتوان به طور آشکارا، مشاهده نمود. علاوه بر اين، برجستگي برخي از مولفههاي معنايي و تحليلهاي جامعهشناسانه نويسنده از حوادث، رنگ و بوي آثار رئاليسم سوسياليستي، به آن بخشيده است. براي دستيابي به اين هدف، ابتدا به طور اجمالي، به مارکسيسم و يکي از خوانشهاي آن، رئاليسم سوسياليستي و سير تاريخي آن اشاره شده، سپس، از آن جايي که اجتماع در اکثر موارد، علاوه بر پيش زمينه اثر (محتوا)، در روساخت آن نيز تاثير ميگذارد و با عناصر بيروني اثر (فرم و ساختار) پيوند ميخورد، در دو بخش جداگانه، بازتاب اجتماع و رئاليسم سوسياليستي بررسي شده است؛ در بخش نخست، انعکاس برخي از نهادهاي جامعه مانند فرهنگ، سياست، اقتصاد، خانواده و مدرسه در محتواي اثر نشان داده شده و در بخش دوم، بازتاب آن در ساختار و بافت داستان با تکيه بر سه عنصر شخصيت، زبان و صحنههاي داستان، مورد بررسي قرار گرفته است.
در اين مقاله بر اساس رويکرد نقد ساختارگرايي حکايت «غلام و بازرگان» از باب دوم مرزبان نامه تحليل شده است. در اين تحليل بر اساس شيوه پراپ در ريخت شناسي قصههاي پريان، به دو بن مايه «سفر و بازگشت از سفر» توجه شده است. اين دو بن مايه که در اثر پراپ يکي از سي و يک خويشکاري قهرمان محسوب ميشوند، با کهن الگوي اسطورهاي آشناسازي و مير نوروزي، تطبيق داده شدهاند. در اين مطابقه عناصر سازنده اسطوره و حکايت با همديگر مقايسه شده، ظرفيت تاويلپذيري اسطورهاي اين حکايت و برابري آن با دو بن مايه اسطورهاي نشان داده شده است.