کتابخانه مجازی ادبیات

در این کتاب فارسي - انگليسي / انگليسي - فارسي تذهيب ؛ خط ؛ صحافي ؛ كاغذ ؛ رنگ و مركب واژه نامه ي نسخه شناسي و كتاب پردازي كه حاصل چهار سال دست و پنجه نرم كردن با واژگان اين رشته است از دو بخش انگليسي به فارسي و فارسي به انگليسي تشكيل شده است . منابع مورد استفاده در تدوين واژه نامه در ميان اين دو بخش آمده است . مقدمه ي كتاب ويژگي ها و مسايل مربوط به واژه نامه و روش تدوين آن را در بر دارد و راهنماي استفاده از واژه نامه شيوه ي بهره گيري از آن و نشانه هاي به كار گرفته در آن را شرح مي دهد . كتاب پردازي صناعتي است كه طي آن كتابي آماده ي استفاده و عرضه به خواننده مي شود . دراين حرفه كارهايي انجام مي گيرد از قبيل رنگ سازي ، صحافي ، خوش نويسي و تذهيب . مجموعه اين اعمال به دست هنرمندان چيره دست متني را در قالبي دلپسند و زيبا در دسترس علاقه مندان مي گذارد .

ایرج افشار (۱۶ مهر ۱۳۰۴ تهران - ۱۸ اسفند ۱۳۸۹ تهران) پژوهشگر فرهنگ و تاریخ و ادبیات فارسی، ایران‌شناس، کتاب‌شناس، نسخه‌پژوه، نویسنده و استاد دانشگاه بود. افشار سابقه تدریس در دانشگاه‌‌های داخل و خارج کشور از جمله: دانشگاه برن (سوئیس)، دانشگاه ساپورو (ژاپن) و دانشگاه تهران را داشت. مقالات و پراکنده‌هایی که در این کتاب آمده، نوشته‌ها و یادداشت‌هایی است که اغلب آنها به طور قلم‌انداز در سفرهای ایشان از سال 1331 به بعد نوشته شده و بسیاری از آنها در مجله‌های «یغما» و «راهنمای کتاب» چاپ شده است. در واقع می‌توان این کتاب را به نوعی از ایران‌شناسی دانست و در این مجموعه گوشه‌هایی از آن گفته شده است.

از جمله لغات بحث‌برانگیز شاهنامه فعل «توفیدن» است که در چاپ‌های مختلف این کتاب به همین صورت (یعنی ) ضبط شده است. اما فرهنگ‌های قدیم فارسی آن را به دو صورت «توفیدن» و «نوفیدن» آورده‌اند و در دست‌نویس‌های شاهنامه و سایر متون فارسی نیز هر دو صورت به چشم می‌خورد. در این جستار برآنیم تا معلوم کنیم کدام یک از این دو صورت در شاهنامه سخن شاعر است. همچنین می‌کوشیم تا ببینم صورت دیگر فعلی است مستقل یا از تغییر صورت اصلی و قدیم‌تر پدید آمده است؟

کتاب کوچک «تذکرة الخطاطین» در شرح احوال خوش‌نویسان‌ و خطاطان اواخر دوره صفویه است. مؤلف آن میرزا محمد صالح اصفهانی‌ (د:1126 ق) فرزند میرزا ابوتراب اصفهانی از خوش‌نویسان و نستعلیق نویسان‌ برجسته زمان شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی است که کتابه‌های برخی‌ ابنیه اصفهان به خط خوش اوست. پدرش میرزا ابوتراب از شاگردان خاصه میر عماد بود. مؤلف این کتاب را به خواهش دوستان و شاگردان در حدود سنوات‌ 118 تا 1122 قمری تحریر کرده است. ارزش و اهمیت این تذکره از چند درجه است: یکی از حیث اطلاعات اصیل و دست اولی است که میرزا محمد صالح از دانسته‌ها و معلومات خویش نوشته و اسامی و ترجمه حدود دویست تن از خوش‌نویسان‌ قرون 11 و 12، خصوصا نستعلیق نویسان و شاگردان میر عماد را آورده است. دیگر آنکه در سبب قتل میر سخن گفته و از آنجا که پدرش از شاگردان‌ نزدیک میر بود و نیز به سبب قرب عهد، آنچه در این مورد نوشته سندی دست‌ اول محسوب می‌شود. دیگر، اصطلاحات فراوانی که در باب خوش‌نویسی و خطای به کرات‌ در این تذکره آمده و برای لغویان علاقه مند به این فن بسیار در خور توجه است.لازم به توضیح است تألیف کتاب امتحان الفضلاء اثر میرزای سنگلاخ‌ تماما براساس همین تذکره صورت گرفته است و اغلب اطلاعات اصیلش‌ منحصر به این کتاب است. مرحوم مهدی بیانی در تألیف کتاب نفیس احوال و آثار خوش نویسان از مجلد سوم‌ که نسخه‌ای از این کتاب به دستش رسیده بود،بسیار از آن استفاده و نقل کرده است. متنی که برای نخستین بار در اینجا به‌طور کامل به طبع می‌رسد براساس‌ نسخه‌ای متأخر (کتابت 1312 ش) متعلق به مرحوم عبد الله فردای، خوش‌نویس‌ و محقق معاصر (1306-1375) است.