کتابخانه مجازی ادبیات

فرهنگ ‏نویسی کاری دقیق، صبرآزما، پرزحمت و پیچیده به شمار می ‏آید؛ ولی فرهنگ ‏نویسان فارسی در هند با دلایل گوناگون همت بدان گماشته‏ اند و در این کار سترگ نامهای پرآوازه را برای خودشان حفظ نموده ‏اند. در رگ‏ویدا آمده است: «نیاکان پارسیها با هندیان پیوند و ارتباط داشتند.» پرفسور مکس میلر(MILLER) عقیده داشته است که: «نیاکان پارسیهای نخستین درهندوستان زندگی می‏کردند و پس از آن به ایران و قندهار هجرت کردند.»

کتاب «فرهنگ فارسی مدرسه‌ی سپهسالار» با تصحیح دکتر علی اشرف صادقی، از روی نسخه‌ی منحصر به فرد در کتابخانه مدرسه‌ی عالی سپهسالار (مطهری) منتشر شده است. از این فرهنگ، تحت عنوان نصاب ترکی و فرهنگ منسوب به قطران نیز یاد کرده‌اند. در معرفی این فرهنگ آمده است: «قسم دوم در مرکبات معانی بعضی اقوال اکابر و حدیث نبوی صلعم.» اما با بررسی متن مشخص می شود که فرهنگ حاضر شرح عبارات عربی، آیات، احادیث و لغات گلستان سعدی است. این فرهنگ برحسب الفبای فارسی و با ذکر شواهدی چند، تدوین شده است.

«ارجاع» عبارت است از عمل رجوع دادن خواننده از نقطه‌ای در متن به جایی دیگر به وسیله نشانه‌ای که وی را دعوت می‌کند تا برای یافتن اطلاعی خاص به جایی مشخص رجوع کند. ارجاع به خودی خود و اغلب برای یافتن اطلاعی محتوایی خواننده را به شیوه‌ای کما بیش صریح و مشخص به داخل خود متن یا خارج از آن راهنمایی می‌کند. در فرهنگ‌ها، ارجاع‌ها داخل خود متن هستند و برای این به وجود آمده‌اند که خواننده را به جایی دیگر در متن فرهنگ رجوع دهند.

در کنار تألیف و تدوین فرهنگ لغت نقد و بررسی آن اهمیت بسیار دارد. در این راستا مقصود اصلی ما ارائه نمایی از ویژگی‌های یک نقد مطلوب و گسترش آگاهی و عادت به استفاده از فرهنگ لغت یک زبانه عمومی در جامعه‌ای مثل ایران است. چنان که آگاهیم در کشور ما اغلب افراد با فرهنگ‌های لغت آشنایی و الفتی ندارند و حتی در میان افراد فرهیخته نیز عادت به استفاده از فرهنگ لغت، اگر نگوییم اصلا وجود ندارد، قطعاً بسیار اندک است. یکی از موانع افزایش دانش و مهارت کار با فرهنگ‌های لغت نبود نظریه منسجم و مشخص در حوزه نقد و داوری آن‌هاست که بر روند تولید فرهنگ‌های جامع، کارآمد و کاربرمحور نیز تأثیر منفی می‌گذارد.