مقاله حاضر برگرفته از طرح «بررسی تحلیل دستورهای زبان فارسی» است. در این مختصر کوشش شده است تا دستورهای عمدهای که تا به امروز درباره فارسی معاصر نوشته شدهاند (به زبان انگلیسی و فارسی) بررسی شوند. اگر چه نسخه های خطی، مقالهها، پایاننامهها و کتابهای بسیاری در زمینه مسائل دستوری موجود است، در این بررسی تنها به توصیف و تحلیل کتابهای دستور زبان فارسی بسنده شده است. در این مقاله، مجموعاً، 59 عنوان کتاب دستور (13 عنوان به زبان انگلیسی و 46 عنوان به زبان فارسی) بررسی شدهاند، در این بررسی، دستورها از دو بعد صوری (انگیزه، رسمالخط، نوع شواهد، کتابشناسی) و محتوایی (نظم مطالب، بحث شاخص)، براساس تقدم و تأخر تاریخی نشر آنها، مدنظر قرار گرفتهاند.
کتابنامه آثار زنان ایران شامل دو قسمت مولفین زن و مترجمین زن است که در سال 1349 منتشر شده است. در این سال کتابخانه اختصاصی تحقیق درباره زن تشکیل شد. هدف از این اقدام تاسیس مرکزیست برای جمع آوری تحقیقات مربوط به زن و آثار زنان مولف و مترجم ایرانی و تشویق دیگر بانوان دانشمند کشور تا ضمن اجرای وظایف خانوادگی و اجتماعی اندوخته معنوی و فکری خود را نیز بکار گیرند و برای کمک به پیشرفت فرهنگ جامعه اثری از خود به یادگار گذارند.
بیش از هزار و چهار صد سال است که تاریخ اسلام در خوب و بد با تاریخ اروپا عجین است. از سوی دیگر، جهان اسلام وارث همان فرهنگ هایی است که اروپا به ارث برده است، بنابر این، تاریخ تطبیقی کاربردی که توسط اروپائیان و مسلمانان نوشته می شود برای شناخت هر دو طرف کارساز و مفید است. کلود کاهن، استاد دانشگاه پاریس و محقق در زمینه مطالعات اسلامی و کشورهای مشرق اسلامی، با همین دیدگاه این اثر را تألیف کرده است. شایان توجه است که طرح و اجرای اولیه این اثر نخستین بار توسط ژان سواژه استاد وی صورت گرفته است. اثر ژان سواژه نخست در سال 1943م منتشر شد و تجدید چاپ آن نیز به همراه ضمائم در سال 1946م صورت گرفت. پس از درگذشت سواژه در سال 1950م، کاهن ادامه کار استاد را به عهده گرفت و چاپ سومی از سواژه را با همان عنوان قبلی و به نام وی منتشر کرد. با این حال و به لحاظ این که آثار مربوط به کتابشناسی نیاز مداوم به بررسی های جدید دارد، مؤلف بر آن شد که باز هم چاپ جدیدی که حاوی مآخذ تازه تر باشد در اختیار علاقمندان قرار دهد. بنابراین او کتاب حاضر را که شامل منابع مربوط به سده های هفتم تا پانزدهم میلادی/ یکم تا هشتم هجری قمری است، در سال 1982م منتشر کرد. کتاب حاضر اساسا در مجموع برای استفاده دانشجو و دانشمند فرانسوی و احیانا برای «محقق غربی» نگاشته شده است. با این همه «شرقیها» هم می توانند از آن استفاده کنند، چرا که، در دنیای معاصر، دیگر نمی توان ملتها را از یکدیگر جدا دانست.
مساله اصلاح و حتي تغيير خطر مساله است که از سالها پيش مطرح بوده و پيشنهادهايي در مورد آن ارايه شده است. امروزه با پيشرفتهايي که در عرصههاي مختلف علمي، به ويژه عرصه نويسندگي و نوشتار صورت گرفته است، ضرورت تدوين قواعدي دقيق براي خط فارسي بيش از پيش احساس ميشود. از اينرو، به منظور به دستدادن تصويري از کم و کيف فعاليتهاي انجام شده در زمينه اصلاح شيوه خط فارسي، به ويژه اقداماتي که فرهنگستانها به عنوان يگانه مراجع رسمي و قانوي در اين خصوص انجام دادهاند، ابتدا تاريخچه مطالعات مربوط به اصلاح يا تغيير خط ارايه ميشود، سپس عملکرد فرهنگستانها در اين خصوص از نظر خواهد گذشت، و سرانجام آرا صاحب نظران در خصوص چند تکواژ دستوري، به همراه پيشنهادهاي نگارنده عرضه ميگردد.
در این مقاله به نقد و معرفی کتاب دستور مختصر زبان فارسی نوشته فرشته مؤمنی پرداخته شده است.